Tama Potaka khẳng định chính phủ sẽ lắng nghe phản hồi trước khi đưa ra quyết định về tương lai của Tòa án Waitangi
Bộ trưởng Phát triển Maori Tama Potaka. (Nguồn: rnz.co.nz)Bộ trưởng Phát triển Người Māori Tama Potaka khẳng định chính phủ sẽ không định trước kết quả của cuộc rà soát mới về Tòa án Waitangi, một phần trong thỏa thuận liên minh giữa New Zealand First và Đảng Quốc gia (National).
Phát biểu vào thứ Sáu, ông Potaka cho biết cuộc rà soát này nhằm tập trung lại "phạm vi, mục đích và bản chất" của các cuộc điều tra của Tòa án theo “ý định ban đầu” khi được thành lập.
Cuộc rà soát sẽ do một nhóm cố vấn kỹ thuật độc lập dẫn dắt, được hỗ trợ bởi Te Puni Kōkiri – Bộ Các vấn đề Người Māori.
Trên chương trình Saturday Morning, ông Potaka – đồng thời là chủ tịch nhóm bộ trưởng điều phối cuộc rà soát – cho biết:
“Chúng tôi sẽ chờ đợi phản hồi trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào.”
Ông cho biết mục tiêu là đảm bảo Tòa án vận hành hiệu quả trong một hệ thống có tính mạch lạc và bền vững, và cuộc rà soát sẽ xem xét các khía cạnh như quyền hạn pháp lý, cách phân loại đơn khiếu kiện và các phương thức hoạt động hiện tại.
Tòa án Waitangi được thành lập năm 1975 để điều tra các vi phạm liên quan đến Hiệp ước Waitangi. Ban đầu, Tòa chỉ xử lý các khiếu kiện liên quan đến hành động của chính phủ ở hiện tại, nhưng đến năm 1985, Quốc hội cho phép Tòa xét cả các sự kiện từ năm 1840 trở về sau.
Ông Potaka không xác nhận liệu Tòa sẽ quay lại chỉ điều tra các vụ việc hiện tại hay không, nhưng nhấn mạnh rằng “chính phủ sẽ quyết định tương lai của Tòa án”, song khẳng định kết quả chưa được định sẵn.
“Tôi và chính phủ đều không có định hướng trước về kết quả này — chúng tôi sẽ chờ phản hồi và khuyến nghị từ nhóm cố vấn kỹ thuật.”
Ông Potaka kỳ vọng vào sự tham gia có chất lượng và phù hợp để có thể đưa ra các khuyến nghị lên Nội các.
“Theo tôi, Tòa án Waitangi vẫn còn nhiều công việc cần hoàn tất.”
Hiện nay, phần lớn các khiếu nại lịch sử đã được xử lý, chỉ còn năm khu vực có đơn khiếu nại lịch sử đang chờ giải quyết.
Tuy nhiên, cựu Bộ trưởng Phát triển Người Māori Willie Jackson – thuộc Đảng Lao động, người từng giữ chức vụ này trong ba năm – cho rằng cuộc rà soát này chẳng khác nào “trò hề”.
“Chính phủ chống Māori nhất mà tôi từng chứng kiến giờ lại đi rà soát một cơ quan giám sát đã giúp bảo vệ nhiều người Māori và người dân New Zealand.”
Ông Jackson chỉ trích gay gắt các phát ngôn của lãnh đạo ACT David Seymour và nghị sĩ Shane Jones (NZ First), gọi đó là “đáng xấu hổ”.
Nghị sĩ Đảng Lao động Willie Jackson. (Nguồn: rnz.co.nz)“Thay vì rà soát Tòa án, cần phải rà soát chính họ – Seymour và Jones, và Thủ tướng nên khiển trách họ vì phá hoại uy tín của Tòa án Waitangi,” ông nói.
Dù ông Jackson chấp nhận thành viên trong nhóm điều tra, ông vẫn đặt câu hỏi về mức độ độc lập thực sự của nhóm này.
Quá trình tham vấn với cộng đồng Māori sẽ bắt đầu vào giữa năm 2025, và các đề xuất sẽ được đưa ra trước cuối năm.
Theo 1news.co.nz – Khoa Tran