Tài liệu nội bộ của Bộ Giáo dục New Zealand tiết lộ Bộ trưởng Giáo dục Erica Stanford đã ra quyết định gần như cấm hoàn toàn việc sử dụng từ tiếng Māori trong các cuốn sách mới của bộ Ready to Read Phonics Plus (RtRPP) – loạt sách tập đọc dành cho trẻ 5 tuổi.
Theo báo cáo của Bộ Giáo dục, vào tháng 10 năm ngoái, bà Stanford đã chỉ đạo loại bỏ tất cả các từ Māori, ngoại trừ tên nhân vật, khỏi mọi ấn phẩm mới của loạt sách này. Lý do được đưa ra là lo ngại từ Māori có thể gây nhầm lẫn cho trẻ đang học đọc tiếng Anh, dù bằng chứng về tác động này còn nhiều tranh cãi.
Bà Stanford nói với RNZ rằng quyết định chỉ ảnh hưởng đến 12 cuốn sách cuối cùng của loạt RtRPP, sau đó toàn bộ bộ sách (bao gồm 27 cuốn có chứa từ Māori) vẫn có thể được tái bản.
Chỉ giữ tên nhân vật, loại bỏ từ Māori trong sách mới
Báo cáo cho biết:
“Chúng tôi sẽ không đưa kupu Māori (từ tiếng Māori) vào bất kỳ giai đoạn nào của RtRPP đối với các cuốn sách mới. 13 cuốn đang phát triển hiện không có từ Māori, ngoại trừ tên nhân vật.”
Theo Bộ, bộ sách RtRPP thường được sử dụng khoảng 10 năm, nên cần vài năm để thay thế toàn bộ những cuốn hiện tại có từ Māori.
Bà Stanford cũng chỉ đạo Bộ xây dựng một lộ trình trong chương trình tiếng Anh nhằm giúp giáo viên chuẩn bị cho học sinh đọc từ Māori từ năm học thứ hai. Mục tiêu là tránh việc dạy phát âm và đọc tiếng Māori ở lớp phổ thông trở thành “việc để mặc”.
Không sửa lại 27 cuốn sách cũ
Ban đầu, Bộ trưởng cân nhắc việc chỉnh sửa 27 cuốn đã xuất bản để chỉ giữ danh từ riêng bằng tiếng Māori, nhưng sau đó từ bỏ ý định:
“Đây là sách cho người mới học đọc, vốn đã có các từ tiếng Anh cần ghi nhớ. Nếu có một vài từ te reo (tiếng Māori) thì cũng không sao, chúng tôi sẽ giữ nguyên.”
Bà mô tả đây là giải pháp “ở giữa” giữa các luồng ý kiến trái chiều.
Quyết định tháng 10/2024 cũng bao gồm việc tái bản cuốn At the Marae dưới dạng sách khổ lớn cho lớp học, nhưng không còn bản “reader” để học sinh mang về nhà – điều khiến nhiều giáo viên và hiệu trưởng bức xúc.
Lý do: tránh “gây nhiễu” khi học ngữ âm tiếng Anh
Tài liệu cho biết bà Stanford đặt vấn đề này sau khi nhận khuyến nghị từ “các chuyên gia phương pháp đọc cấu trúc” rằng việc đưa hai ngôn ngữ vào sách có thể gây nhầm lẫn và cản trở trẻ làm chủ hệ thống ngữ âm tiếng Anh.
Tuy nhiên, Bộ thừa nhận bằng chứng về ảnh hưởng này còn “không nhất quán”. Một số chuyên gia ngôn ngữ cho rằng từ Māori vốn là một phần của tiếng Anh New Zealand, có quy tắc chính tả đều đặn và nguyên âm tương thích với một số nguyên âm tiếng Anh, nên không gây khó khăn cho trẻ mới học đọc.
Hiện tại, 26 trong số 75 cuốn sách Ready to Read chứa tối đa 3 từ Māori, riêng cuốn At the Marae có 6 từ.
Bà Stanford ghi chú tay trên tài liệu rằng muốn đưa nội dung về nguyên âm và phát âm tiếng Māori vào chương trình tiếng Anh ngay sau khi học sinh kết thúc giai đoạn dùng sách RtRPP – thường là cuối năm lớp 1 hoặc đầu năm lớp 2.
Nguy cơ bị phản đối từ trường học
Bộ cảnh báo rằng việc loại bỏ từ Māori (ngoài tên nhân vật) có thể dẫn đến phản ứng tiêu cực từ các trường và thu hút sự chú ý của truyền thông.
Bà Stanford phản hồi:
“Điều này chỉ áp dụng cho sách giải mã (decodable books) lớp 1 để dạy tiếng Anh, và phù hợp với cách làm trong sách giải mã tiếng Māori. Tiếng Māori sẽ được giới thiệu ngay khi học sinh chuyển sang sách báo chí học đường, thường là cuối lớp 1 hoặc đầu lớp 2.”
Theo rnz.co.nz – Noo Thuyen