Chính phủ New Zealand vừa công bố kế hoạch tiến tới loại bỏ thuế xăng dầu (Fuel Excise Duty - FED) và thay thế bằng hệ thống phí sử dụng đường (Road User Charges - RUC) điện tử, áp dụng cho toàn bộ xe nhẹ trong thời gian tới.
Đây là một phần trong thỏa thuận liên minh giữa Đảng Quốc gia và ACT, nhằm hiện đại hóa cách thức tài trợ cho hệ thống giao thông quốc gia.
Ảnh tư liệu. (Nguồn: istock.com)Vì sao cần thay đổi?
Hiện tại, người dân New Zealand đang đóng góp cho quỹ đường bộ thông qua:
• Phí đăng ký xe (rego),
• Phí sử dụng đường (RUC),
• Thuế xăng dầu (Fuel Excise Duty - FED).
Bộ trưởng Giao thông Chris Bishop cho biết, hệ thống mới sẽ đảm bảo mọi loại xe đều đóng phí dựa trên mức độ sử dụng thực tế – bao gồm cả số km di chuyển và trọng lượng xe – thay vì loại nhiên liệu sử dụng.
“Thuế xăng hiện nay là khoảng 70 cent mỗi lít, áp dụng khi người dân đổ xăng cho xe chạy xăng. Trong khi đó, xe diesel, xe điện và xe nặng hiện đang trả phí RUC theo quãng đường di chuyển.”
Xe lai và tiết kiệm nhiên liệu phá vỡ mô hình thu cũ
Ông Bishop cho biết số lượng xe lai (hybrid) và xe tiết kiệm nhiên liệu tại New Zealand đã tăng mạnh – từ 12.000 xe vào năm 2015 lên hơn 350.000 xe vào năm 2025.
“Trước đây, thuế xăng là cách gián tiếp để phản ánh mức độ sử dụng đường. Nhưng mối liên hệ này đang dần không còn phù hợp khi công nghệ xe thay đổi.”
Ví dụ:
• Xe xăng có hiệu suất tốt sẽ đóng thuế ít hơn trên mỗi km, dù vẫn sử dụng đường như các xe khác.
• Người dân thu nhập thấp có thể đang đóng góp nhiều hơn cho đường bộ so với người lái xe tiết kiệm nhiên liệu và đi nhiều.
Bộ trưởng Giao thông Vận tải Chris Bishop. (Nguồn: Hỏi & Đáp)Lộ trình chuyển đổi hệ thống thu phí đường
Giai đoạn 1 (2025 - 2026):
• Cải cách luật và quy định để hiện đại hóa hệ thống RUC.
• Chuẩn bị cho sự tham gia của các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán tư nhân.
Giai đoạn 2 (2026 - 2027):
• Dự kiến thông qua luật mới trong năm 2026.
• Phát hành bộ quy tắc mới cho nhà cung cấp dịch vụ RUC.
• Nâng cấp hệ thống tại Cơ quan Giao thông (NZTA) và cảnh sát.
Giai đoạn 3 (2027 trở đi):
• Hệ thống RUC “mở cửa” cho thị trường, cho phép nhiều bên thứ ba cung cấp dịch vụ thanh toán hiện đại và thuận tiện hơn.
• Chưa ấn định thời điểm bắt buộc chuyển đổi toàn bộ xe nhẹ – chính phủ muốn “làm đúng ngay từ đầu” thay vì đẩy nhanh quá trình một cách vội vã.
Những thay đổi pháp lý đáng chú ý:
• Bỏ yêu cầu mang theo hoặc dán tem phí đường, chuyển sang hệ thống kỹ thuật số.
• Cho phép sử dụng các thiết bị tính phí điện tử tích hợp sẵn trong nhiều mẫu xe hiện đại.
• Hỗ trợ hình thức thanh toán linh hoạt, như trả sau hoặc thanh toán theo tháng.
• Tách vai trò của NZTA giữa quản lý và kinh doanh phí RUC, thúc đẩy cạnh tranh công bằng.
• Kết hợp nhiều loại phí (ví dụ: phí cầu đường, phí giờ cao điểm) vào một hóa đơn duy nhất.
“Trong tương lai, việc trả phí đường sẽ giống như trả tiền điện hay đăng ký Netflix – đơn giản và tiện lợi,” ông Bishop nói.
Ai hiện đang phải trả phí RUC?
• Xe trên 3500kg: bắt buộc đóng RUC.
• Xe nhẹ chạy bằng diesel, điện hoặc nhiên liệu không bị đánh thuế tại nguồn: cũng phải đóng RUC.
• Xe điện nhẹ và hybrid cắm sạc đã bắt đầu trả RUC từ năm ngoái.
• Xe điện nặng (trên 3500kg) vẫn được miễn phí RUC đến hết ngày 31/12/2025.
Theo 1news.co.nz – Noo Thuyen