Những thay đổi trong phí đường bộ (RUCs – Road User Charges) đang gây tranh cãi khi nhiều chuyên gia lo ngại chúng có thể khiến lượng phát thải khí CO₂ của quốc gia tăng lên thay vì giảm.
Giáo sư Toán học và chuyên gia khí hậu Robert McLachlan (Đại học Massey) cho biết hiện nay, thuế xăng tương đương với mức thuế carbon 448 NZD/tấn phát thải – cao gấp 4 lần giá carbon thực tế tại New Zealand. Việc chính phủ dự định áp dụng RUCs cho tất cả các loại xe từ năm 2027, thay vì thu theo mức tiêu thụ nhiên liệu, sẽ làm giảm động lực hạn chế đốt nhiên liệu hóa thạch.
Tác động đến người dùng xe hybrid và xăng dầu
Theo phân tích, việc chuyển đổi sang hệ thống mới sẽ:
• Tăng chi phí vận hành cho xe hybrid thấp phát thải như Toyota Prius hoặc Aqua, có thể lên đến +39%.
• Giảm chi phí cho xe tiêu hao nhiên liệu lớn (10L/100km trở lên) khoảng –6%.
• Người dùng Toyota RAV4 sẽ phải trả thêm khoảng +211 NZD/năm, còn bản hybrid tăng đến +372 NZD.
• Toyota Corolla tăng +303 NZD, Toyota Aqua Hybrid tăng +474 NZD.
Trong khi đó, xe xăng “ngốn nhiên liệu” như Ford Mustang V8 lại được lợi, giảm khoảng 117 NZD/năm.
Tranh cãi về khí thải và công bằng
Ông McLachlan cho rằng điều này “có thể khiến nhiều người dùng hybrid tức giận” và đi ngược mục tiêu giảm phát thải, khi giao thông vận tải là nguồn đốt nhiên liệu hóa thạch lớn nhất của New Zealand.
Tuy nhiên, tổ chức phi lợi nhuận Rewiring Aotearoa lại nhận định hệ thống hiện tại đang là một “thỏa thuận ngọt ngào” cho xe hybrid, trong khi EVs (xe điện) bị đánh thuế nhiều hơn so với xe xăng nhỏ. Một khi tất cả xe đều áp dụng RUCs, EVs sẽ trở thành lựa chọn rẻ nhất để vận hành, vượt lên trên xe hybrid.
Ông Mike Casey từ Rewiring Aotearoa nhấn mạnh:
“Hiệu quả nhiên liệu sẽ không đủ để giúp chúng ta đạt mục tiêu carbon zero vào năm 2050. Điều quan trọng là phải thoát khỏi nhiên liệu hóa thạch ngay từ đầu.”
Ai được lợi, ai chịu thiệt?
• Xe điện (Tesla Model Y, Kia EV9 AWD): Không thay đổi, nhưng tiết kiệm khoảng 1000 NZD/năm so với xe xăng cùng phân khúc.
• Xe hybrid & xăng tiết kiệm: Chi phí tăng đáng kể.
• Xe xăng hiệu suất cao (V8): Giảm nhẹ chi phí, nhưng người sở hữu vốn không nhạy cảm với giá nhiên liệu.
Hiện tại, doanh số EV tại New Zealand đã giảm mạnh sau khi chương trình feebates kết thúc và xe điện phải chịu RUCs. Các chuyên gia cho rằng ngoài việc “công bằng hóa” phí đường bộ, chính phủ cần hỗ trợ tài chính tiếp cận xe điện và hạ tầng sạc nhanh công cộng để thực sự thúc đẩy xu hướng xanh.
Theo rnz.co.nz – Noo Thuyen