Mākereti Papakura, học giả tiên phong người Māori, sẽ được truy tặng bằng thạc sĩ hơn 100 năm sau khi bà bắt đầu hành trình học thuật tại Đại học Oxford. Sự kiện đặc biệt này sẽ được tổ chức tại Nhà hát Sheldonian, do Phó Hiệu trưởng của trường chủ trì, với sự tham dự của gia đình Mākereti và đại diện cộng đồng Māori.
Makereti Papakura. Ảnh: Nguồn cung cấp/Đại học OxfordSinh năm 1873 tại Matatā, Mākereti được cho là người phụ nữ bản địa đầu tiên ghi danh vào Đại học Oxford. Bà bắt đầu học ngành Nhân học vào năm 1922 tại Bảo tàng Pitt Rivers và là sinh viên của Society of Home Students – nay là Trường St Anne's College. Trong nghiên cứu của mình, bà đã ghi lại các tập tục của người Te Arawa từ góc nhìn của phụ nữ – một cách tiếp cận rất hiếm hoi trong ngành nhân học lúc bấy giờ, vốn bị thống trị bởi các nhà nghiên cứu nam, da trắng.
Thật không may, Mākereti qua đời năm 1930 chỉ vài tuần trước khi bà kịp bảo vệ luận văn. Tuy nhiên, người bạn thân thiết và đồng nghiệp tại Oxford – học giả T.K. Penniman – đã cho xuất bản luận văn của bà với tên gọi The Old-Time Māori. Đây là công trình nghiên cứu dân tộc học đầu tiên do một tác giả Māori thực hiện và được Hội Khoa học Hoàng gia New Zealand công nhận.
Gia đình xúc động trước sự công nhận
Bà June Grant, đại diện cho whānau (gia đình lớn) và iwi (bộ tộc) Tūhourangi - Ngāti Wāhiao, chia sẻ: "Gia đình chúng tôi rất xúc động khi những đóng góp học thuật của Mākereti được công nhận chính thức. Thời điểm đó, việc một người phụ nữ bản địa tự ghi chép lại câu chuyện của dân tộc mình là điều vô cùng hiếm thấy. Tôi nghĩ bà không được hỗ trợ nhiều và công trình của bà có thể từng bị xem nhẹ là 'việc phụ nữ'.”
Truyền cảm hứng cho các thế hệ tương lai
Giáo sư Clare Harris – Trưởng Khoa Nhân học và Dân tộc học Bảo tàng Oxford – nói: "Mākereti là một biểu tượng truyền cảm hứng không chỉ ở Aotearoa New Zealand mà còn đối với giới học thuật trên toàn thế giới. Chúng tôi rất vinh dự khi được trao bằng MPhil danh dự cho bà."
Mākereti không chỉ là một học giả, bà còn là người dẫn đường nổi tiếng tại làng Whakarewarewa trước khi rời New Zealand sang Anh năm 1911. Bà từng hướng dẫn cả Công tước và Nữ công tước xứ Cornwall – những người sau này trở thành Vua và Hoàng hậu nước Anh.
Gia đình Mākereti vẫn giữ cuốn nhật ký của bà từ năm 1907. Grant chia sẻ: "Tôi thích đắm chìm trong những trang nhật ký ấy. Nhưng chúng tôi không có nhật ký của bà khi sống tại Anh, nên rất tiếc là không biết rõ cuộc sống của bà ở đó. Dù vậy, cuốn sách The Old-Time Māori đã ghi lại toàn bộ cuộc sống người Māori – từ quan hệ họ hàng, whakapapa (phả hệ), nghệ thuật, đến taiao (môi trường sống)."
Gìn giữ ký ức và lịch sử Māori
Grant hiện đang chia sẻ câu chuyện của Mākereti cho các cháu chắt của mình. Dù những đứa trẻ hiện còn nhỏ và chưa quan tâm nhiều, bà tin rằng đến một thời điểm, chúng sẽ hiểu được giá trị to lớn của di sản mà Mākereti để lại. Bà nhấn mạnh: "Hãy học hỏi từ những người lớn tuổi khi còn có thể, vì một ngày nào đó, bạn sẽ không còn cơ hội đó nữa."
Mākereti Papakura không chỉ là người phá vỡ các rào cản xã hội – từ việc là hướng dẫn viên Māori cho Hoàng gia Anh cho đến việc theo học tại một trong những trường đại học danh giá nhất thế giới – mà còn là người ghi lại lịch sử Māori bằng chính giọng nói của mình. Di sản học thuật và tinh thần tiên phong của bà vẫn được người dân Tūhourangi - Ngāti Wāhiao trân trọng và gìn giữ cho đến ngày nay.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran