New Zealand có nguy cơ lớn không đạt mục tiêu khí hậu năm 2050, chính phủ bị cho là khiến rủi ro tăng cao
Tuy nhiên, theo một báo cáo giám sát độc lập, New Zealand hiện đang đối mặt với nguy cơ lớn không đạt được mục tiêu khí hậu vào năm 2050 — và các hành động của chính phủ đang làm gia tăng nguy cơ đó.
Báo cáo giám sát giảm phát thải đến năm 2025 của Ủy ban Biến đổi Khí hậu cho biết New Zealand đã có những bước tiến ổn định trong việc giảm phát thải khí nhà kính, nhưng cần hành động khẩn cấp hơn để theo kịp các mục tiêu tương lai.
Báo cáo cho thấy quốc gia này nhiều khả năng sẽ hoàn thành ngân sách phát thải đầu tiên (giai đoạn 2022–2025), một phần là nhờ vào việc điều chỉnh cách tính lượng phát thải.
Tuy nhiên, nguy cơ không đạt các mục tiêu từ sau năm 2026 đã gia tăng trong năm qua, và các kế hoạch hiện tại của chính phủ bị đánh giá là chưa đủ để đưa New Zealand đi đúng hướng về dài hạn.
Một trong những rủi ro cụ thể được chỉ ra là triển vọng ngày càng mong manh của việc triển khai công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) trong ngành khí đốt.
Dù kế hoạch cắt giảm phát thải tiếp theo của chính phủ chưa đến hạn công bố cho tới năm 2029, báo cáo cảnh báo liên minh cầm quyền cần hành động ngay từ bây giờ, do các dự án thường mất nhiều năm để bắt đầu mang lại hiệu quả.
Ví dụ được nêu là lò điện mới của công ty NZ Steel – mất tới ba năm để hoàn thành và đi vào hoạt động.
Giám đốc điều hành của Ủy ban, bà Jo Hendy, cho biết: “Mặc dù nhìn chung, mọi thứ vẫn đang đi đúng hướng cho đến cuối năm nay, nhưng nguy cơ chệch hướng sau đó đang gia tăng rõ rệt.”
Phát thải thực tế (trước khi trừ đi lượng carbon do rừng hấp thụ) đã giảm đều đặn từ năm 2019 đến 2023.
Năm 2023 ghi nhận mức phát thải khí nhà kính thực tế thấp nhất kể từ năm 1999. Số liệu sơ bộ từ Cục Thống kê New Zealand (Stats NZ) cho thấy xu hướng giảm vẫn tiếp tục đến năm 2024 ở hầu hết các lĩnh vực – ngoại trừ ngành sản xuất điện, do các nhà máy điện phải đốt nhiều nhiên liệu hóa thạch hơn trong thời điểm hồ thủy điện cạn nước.
Bà Hendy khẳng định xu hướng phát thải hiện đang giảm:
“Chúng ta đang chứng kiến sự gia tăng năng lượng tái tạo, chuyển đổi nhiệt công nghiệp và điện khí hóa các quy trình. Những tín hiệu này đã bắt đầu thể hiện rõ trong dữ liệu phát thải. Điều quan trọng lúc này là tận dụng đà đó – các bước tiếp theo sẽ mang tính quyết định.”
Tuy nhiên, bà cảnh báo:
“Các chính sách hiện hành là chưa đủ để đạt được cam kết giảm phát thải của Aotearoa New Zealand. Đó là lý do vì sao chúng tôi đưa ra các bước khuyến nghị cụ thể, vì nếu không có chúng, việc thực thi mục tiêu sẽ bị gián đoạn.”
Ủy ban đã phân tích từng lĩnh vực chính và kết luận:
Cần củng cố Hệ thống Mua bán Phát thải (ETS), bằng cách cập nhật nguồn cung và giá carbon, để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các giải pháp giảm phát thải.
Cần đưa ra các chính sách đẩy nhanh chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, giao thông sạch và nông nghiệp ít phát thải.
Chính phủ có thể tiết kiệm ngân sách và giảm ô nhiễm công nghiệp bằng cách xem lại các khoản miễn phí phát thải hào phóng dành cho một số doanh nghiệp lớn, đồng thời tìm cách khác để bảo vệ việc làm ngành sản xuất thay vì phải hy sinh môi trường.
Bà Hendy nói thêm rằng nhiều hộ gia đình đang gặp khó khăn, và sẽ được hưởng lợi nếu chính phủ tận dụng cơ hội từ việc giá điện mặt trời, xe điện và pin đang giảm nhanh.
“Thất bại không chỉ là trượt mục tiêu – nó còn đồng nghĩa với chi phí cao hơn trong tương lai, mất cơ hội kinh tế và cộng đồng bị ảnh hưởng nặng nề hơn.”
Bà nhấn mạnh rằng chính phủ đã tuyên bố “hành động” là ưu tiên, và báo cáo này là một phần hỗ trợ độc lập để giúp họ hiện thực hóa cam kết đó.
Những điểm đáng chú ý trong báo cáo:
Công nghệ giảm khí metan trong nông nghiệp đã tiến bộ trong năm qua và sắp được thương mại hóa.
Ủy ban đề xuất rút gọn ngân sách phát thải của chính phủ, vì các thay đổi trong phương pháp tính đã khiến mục tiêu trở nên “dễ đạt” hơn so với lúc đặt ra ban đầu. Nếu điều chỉnh theo cách này, mục tiêu thực tế sẽ trở nên khó hơn.
Những hành động của chính phủ trong năm qua bị cho là làm tăng phát thải gồm:
- Áp dụng phí đường với xe điện
- Tái khởi động việc thăm dò dầu khí ngoài khơi
- Giảm vai trò của Quỹ Đầu tư Tài chính Xanh New Zealand
Một số điểm tích cực bao gồm:
- Kế hoạch cập nhật chính sách ETS
- Đảm bảo năng lực đường sắt cho phà Cook Strait mới
- Đơn giản hóa quy trình cấp phép cho dự án điện tái tạo mới
Ủy ban cho biết rủi ro đã gia tăng, đặc biệt đối với ngân sách phát thải thứ ba (2031–2035):
“Đối với ngân sách phát thải thứ hai (2026–2030), có rủi ro trung bình trong hầu hết các lĩnh vực – và rủi ro lớn ở một số mảng cụ thể.”
“Dù kế hoạch giảm phát thải thứ ba chưa đến hạn công bố cho đến năm 2029, nhưng các kế hoạch hiện tại là không đủ. Nếu không có hành động thêm, mục tiêu 2050 sẽ rất khó đạt được.”
Tổng tác động từ các chính sách hiện tại của chính phủ chỉ giúp giảm 3,3 triệu tấn CO₂ trong giai đoạn 2026–2030.
Một số rủi ro cụ thể được nêu gồm:
Nguy cơ không đạt mục tiêu giảm phát thải trong ngành điện tăng cao
Nguy cơ không triển khai được công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) trong ngành khí đốt
Rủi ro khi phụ thuộc quá nhiều vào một lĩnh vực duy nhất – riêng việc trồng rừng chiếm đến 46% kế hoạch cắt giảm trong ngân sách thứ ba
Từ cuối những năm 2030, hệ thống ETS có thể mất hiệu quả nếu không được điều chỉnh
Nếu chính phủ điều chỉnh lại ngân sách phát thải để phù hợp với tinh thần ban đầu (thay vì “ăn gian” nhờ thay đổi cách tính), thì New Zealand sẽ cần cắt thêm:
15 triệu tấn CO₂ trong ngân sách phát thải thứ hai
18 triệu tấn CO₂ trong ngân sách phát thải thứ ba
Theo rnz.co.nz - Hani Dang