Trong thời kỳ thương mại đầy biến động dưới thời Tổng thống Donald Trump, Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon đang nỗ lực củng cố các mối quan hệ kinh tế tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nhằm đa dạng hóa cơ hội thương mại của đất nước trong bối cảnh bất ổn toàn cầu gia tăng.
Christopher Luxon. Ảnh: RNZ / Marika KhabaziChuyến công du kéo dài một tuần của ông Luxon diễn ra song song với chuyến thăm đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump đến khu vực kể từ khi ông trở lại Nhà Trắng, giữa lúc thế giới vẫn đang chịu tác động từ loạt thuế quan “Ngày Giải phóng” mà chính quyền Trump áp đặt.
Chuyến đi cũng diễn ra ngay trước thềm cuộc gặp được mong đợi giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung, lần đầu tiên kể từ khi ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai.
New Zealand khó dựa vào Mỹ như trước
Giáo sư Robert Patman, chuyên gia quan hệ quốc tế tại Đại học Otago, nhận định với RNZ rằng cách tiếp cận “mềm mỏng” với chính quyền Trump của New Zealand và nhiều quốc gia khác “đã không mang lại hiệu quả”. Ông cho rằng Wellington cần nhận thức rõ rằng Mỹ không còn là đối tác có thể dựa dẫm như trước.
Luxon khởi hành đến Malaysia vào sáng Chủ nhật để tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS), nơi ông sẽ đồng chủ trì hội nghị cùng các lãnh đạo ASEAN, đánh dấu 50 năm quan hệ đối thoại giữa New Zealand và ASEAN.
Theo đài ABC, ASEAN gồm những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các mức thuế của Trump, khi họ bị “trừng phạt kinh tế” vì mối liên kết thương mại với Trung Quốc.
Sau đó, Luxon sẽ tiếp tục đến Hàn Quốc dự Hội nghị Cấp cao APEC, nơi tập hợp năm đối tác thương mại hàng đầu của New Zealand: Trung Quốc, Úc, Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Hai diễn đàn ASEAN và APEC chiếm khoảng 60% GDP toàn cầu và hơn 70% kim ngạch thương mại quốc tế của New Zealand, diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị khiến các mối quan hệ thương mại và an ninh truyền thống trở nên bấp bênh.
Thủ tướng Singapore Lawrence Wong và Christopher Luxon tại Tòa nhà Chính phủ ở Auckland. Ảnh: RNZ/Marika KhabaziChủ nghĩa bảo hộ của Trump gây khó cho New Zealand
Giáo sư Patman cho rằng chủ nghĩa bảo hộ thương mại của Trump đang “gây ra rất nhiều vấn đề” cho các quốc gia, bao gồm New Zealand. Mỹ đã áp thuế 15% lên hàng xuất khẩu của New Zealand từ tháng 8, và mức thuế này vẫn đang duy trì.
Ông nhận định nhiều nước có thể đang tìm kiếm những thỏa thuận thương mại tự do thay thế, nhưng phải làm khéo léo để không chọc giận Washington.
Patman cũng nhấn mạnh mối liên kết chiến lược giữa chiến tranh Nga - Ukraine và an ninh của New Zealand tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, cho rằng Trung Quốc là “chống lưng lớn nhất” của Nga.
“Bất kỳ kết cục nào – dù là ngừng bắn hay Putin giữ được phần lãnh thổ đã chiếm – đều sẽ tác động mạnh tới chính sách đối ngoại của Trung Quốc trong khu vực,” ông nói.
Donald Trump. Ảnh: AFP / Getty Images Bắc Mỹ / Kevin DietschCảnh báo “ngoại giao chiều chuộng” Trump
Theo Patman, nhiều quốc gia dân chủ đã áp dụng “ngoại giao chiều chuộng” với ông Trump – “tức là tâng bốc và khen ngợi ông ấy”. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng việc làm đó có thể khiến các nước bỏ qua việc bảo vệ lợi ích quốc gia của chính mình.
“New Zealand đã chọn cách đi nhẹ, nói khẽ với chính quyền Trump, nhưng vẫn bị áp thuế – dù không hề chỉ trích công khai các chính sách của Mỹ,” ông nói. “Rõ ràng chúng ta không được tưởng thưởng vì điều đó.”
Patman cũng cho rằng chính quyền Trump “không còn tôn trọng trật tự quốc tế dựa trên luật lệ”, và tỏ ra khó hiểu khi Wellington vẫn tiếp tục thắt chặt quan hệ an ninh với Mỹ trong khi Washington “đang trượt dần về xu hướng độc đoán”.
Ngoài Trung Quốc, ông Patman cũng chỉ ra rằng Nga là mối đe dọa lớn hơn đối với trật tự quốc tế, với hành vi “xâm phạm luật pháp quốc tế, coi thường chủ quyền của Ukraine và cố tình chiếm lãnh thổ nước khác”.
Luxon tập trung vào thương mại và bản sắc ngoại giao độc lập
Dù tình hình phức tạp, ông Patman khẳng định các hội nghị EAS và APEC là cơ hội để New Zealand vừa thúc đẩy lợi ích thương mại, vừa khẳng định “bản sắc ngoại giao riêng biệt”.
Trước khi khởi hành, Thủ tướng Luxon nói với RNZ rằng chuyến đi nhằm nhấn mạnh tầm quan trọng trung tâm của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đối với tương lai của New Zealand, phù hợp với chính sách đối ngoại tái định hướng của chính phủ tập trung vào Đông Nam Á, Đông Bắc Á, Trung Quốc, Ấn Độ và Thái Bình Dương.
Tại Malaysia, Luxon đặt mục tiêu hoàn tất Đối tác Chiến lược Toàn diện NZ-ASEAN, đưa New Zealand “vào nhóm đối tác cấp cao nhất” với các nước ASEAN như Indonesia, Thái Lan, Singapore và Malaysia.
Ông cũng kỳ vọng đạt được tiêu chuẩn chung về chứng nhận halal với Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim – người ông gọi là “bạn thân” – nhằm thúc đẩy xuất khẩu thịt đỏ sang thị trường này.
Gửi thông điệp mạnh mẽ về thương mại tự do tại APEC
Trong khi đó, tại Hàn Quốc, nơi diễn ra cuộc gặp được mong đợi giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Luxon sẽ tiếp tục bảo vệ mạnh mẽ hệ thống thương mại toàn cầu dựa trên luật lệ.
“Chúng tôi không tin rằng thuế quan là con đường đúng đắn. New Zealand ủng hộ thương mại tự do,” ông nhấn mạnh.
Luxon thừa nhận các doanh nghiệp New Zealand có thể chuyển phần chi phí thuế sang người tiêu dùng Mỹ, nhưng cảnh báo tác động lan tỏa của chính sách thuế sẽ “làm biến dạng toàn bộ hệ thống thương mại toàn cầu”.
“Chúng tôi đã thấy sự chuyển dịch từ ‘luật lệ sang quyền lực’, từ ‘kinh tế sang an ninh’, và nhiệm vụ của chúng tôi là bảo vệ hệ thống đã giúp thế giới phát triển suốt 70–80 năm qua,” Luxon nói.
Tiếp nối di sản của Jim Bolger
Trong tuần diễn ra tang lễ cựu Thủ tướng Jim Bolger, chuyến công du của Luxon được xem là sự tiếp nối di sản của Bolger – người đã kiên định chuyển hướng chiến lược của New Zealand sang châu Á - Thái Bình Dương từ ba thập kỷ trước.
Luxon kết luận: “Khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là động cơ tăng trưởng kinh tế lớn nhất thế giới, và New Zealand nằm ngay trung tâm của nó. Nếu chúng ta làm tốt, New Zealand có thể phát triển vượt bậc trong thế giới đó.”
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran