Mức lương tối thiểu của New Zealand đã tăng mạnh trong 5 năm qua, nhưng điều đó không giúp nâng cao mặt bằng thu nhập chung của người lao động.
Trong 15 năm tiếp theo, độ tuổi tối thiểu đã tăng 84 phần trăm nhưng mức lương trung bình chỉ tăng 75 phần trăm và mức lương trung bình là 72 phần trăm. Ảnh: 123RFKết quả là lương trung vị ngày càng tiến gần tới lương tối thiểu, và theo các chuyên gia, chỉ có tăng năng suất mới giúp cải thiện thu nhập bền vững.
Năm 2010, khi lương tối thiểu là 12,75 NZD/giờ, mức lương trung vị của người lao động là 20 NZD/giờ – tương đương 64%.
Trong 15 năm tiếp theo, lương tối thiểu tăng 84%, trong khi lương trung vị chỉ tăng 75% và lương bình quân tăng 72%.
Trong 10 năm gần nhất, lương tối thiểu tăng 59,3%, còn lương trung vị tăng 52,9%. Điều này đã đẩy tỷ lệ lương tối thiểu lên 67% so với lương trung vị, và từng đạt mức kỷ lục 72% vào năm 2023.
Theo nhà dự báo trưởng của Infometrics Gareth Kiernan, lương tối thiểu của New Zealand thuộc hàng cao nhất thế giới khi so với lương trung vị – đứng thứ 5 OECD vào năm 2023.
“Chính phủ Lao động trước tin rằng tăng lương tối thiểu sẽ giúp người thu nhập thấp cải thiện đời sống, nhưng họ không tính hết được tác động chi phí và nguy cơ đẩy giá hàng hóa tăng,” Kiernan nói.
Vấn đề lớn nhất: Năng suất thấp
Kiernan nhấn mạnh rằng năng suất yếu kém là nguyên nhân cốt lõi khiến thu nhập New Zealand khó tăng:
“Nếu không tạo ra nhiều giá trị hơn cho mỗi giờ lao động, thì không thể tăng lương một cách bền vững – dù ở đáy hay ở đỉnh của thang thu nhập.”
Ông cũng cho rằng New Zealand vẫn chủ yếu xuất khẩu hàng hóa thô thay vì sản phẩm chế biến có giá trị cao. Ví dụ: phần lớn gỗ rừng được xuất thẳng sang Trung Quốc thay vì xử lý trong nước, vì thiếu quy mô cạnh tranh về chi phí.
Nghiên cứu: Lương không tăng vì năng suất không tăng
Giáo sư Arthur Grimes (ĐH Victoria, Motu Research) cho rằng tăng lương tối thiểu không kéo mặt bằng lương đi lên, vì lương nói chung phản ánh năng suất:
“Tăng lương tối thiểu không làm nền kinh tế năng suất hơn, nên không có lý do gì để lương chung tăng theo.”
Ông chỉ ra:
• Từ 1994–2019, New Zealand từng có tăng trưởng năng suất mạnh, giúp thu nhập thực tăng gần tương đương Australia.
• Nhưng từ 2019 đến nay, thu nhập thực đứng yên, không tăng.
Những cải cách kinh tế giai đoạn thập niên 1980 từng tạo ra giá trị lớn, nhưng lợi ích đó hiện gần như biến mất.
Doanh nghiệp: “Quá nhiều quy định, quá khó để sản xuất”
Grimes cho biết các doanh nghiệp thường xuyên phàn nàn về quy định phức tạp, thủ tục rườm rà, khiến năng suất khó cải thiện. Ông nhấn mạnh:
“Lương chỉ có thể tăng khi năng suất tăng – tức khi thu nhập quốc gia trên đầu người tăng.”
Một số tín hiệu tích cực
Nỗ lực cải thiện nguồn cung nhà ở được xem là hướng đi tích cực. Tuy nhiên, Kiernan lưu ý rằng năng suất từ năm 2020 đến nay gần như không tăng, và chỉ một số ngành như nông nghiệp, du lịch – lưu trú, dịch vụ khoa học – kỹ thuật hay nghệ thuật, giải trí có tiến bộ rõ rệt.
“Bunching”: Khi nhiều lao động bị dồn vào sát mức lương tối thiểu
Chuyên gia kinh tế Eric Crampton (NZ Initiative) nhận định lương tối thiểu cao khiến nhiều lao động bị “dồn cụm” sát mức sàn lương, vì doanh nghiệp khó có khả năng trả cao hơn mức tối thiểu.
Ông cho biết chi phí tuyển dụng lao động lương tối thiểu sẽ còn tăng nếu Đảng Quốc gia theo đuổi kế hoạch nâng mức đóng KiwiSaver lên 12%.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran