Phó chánh văn phòng Nhà Trắng Stephen Miller cho biết Tổng thống Donald Trump đang tìm cách mở rộng quyền lực pháp lý để trục xuất người nhập cư trái phép tại Mỹ. Một trong những biện pháp đang được "xem xét tích cực" là đình chỉ habeas corpus – quyền hiến định cho phép người bị giam giữ có thể yêu cầu tòa án xem xét tính hợp pháp của việc bắt giữ họ.
Những người bị giam giữ tại Trung tâm giam giữ El Valle ở Raymondville, Texas được nhìn thấy bên ngoài trong chốc lát, thứ năm, ngày 1 tháng 5 năm 2025, sau khi một thẩm phán liên bang trong quận cấm chính quyền Trump trục xuất bất kỳ người Venezuela nào khỏi Nam Texas theo Đạo luật Kẻ thù ngoài hành tinh, một đạo luật thời chiến vào thế kỷ 18. (Nguồn: Associated Press)Động thái này được nhắm vào người nhập cư như một phần trong chiến dịch siết chặt biên giới của Tổng thống Trump.
“Hiến pháp rất rõ ràng – quyền habeas corpus chỉ có thể bị đình chỉ trong trường hợp nổi loạn hoặc bị xâm lược,” ông Miller nói với báo giới, ám chỉ tình hình tại biên giới phía Nam là một “cuộc xâm lược”.
Habeas corpus là gì?
Habeas corpus là một cụm từ tiếng Latin có nghĩa là “hãy mang thân thể đó ra trước tòa”. Đây là quyền pháp lý cho phép một người bị giam giữ yêu cầu được trình diện trước một thẩm phán để xác định việc giam giữ có hợp pháp hay không.
Quyền này bắt nguồn từ luật pháp Anh, với Đạo luật Habeas Corpus năm 1679 – nhằm bảo vệ người dân khỏi việc bị giam giữ tùy tiện. Tại Mỹ, Điều I, Khoản 9 của Hiến pháp quy định: quyền này chỉ được đình chỉ trong trường hợp nổi loạn hoặc bị xâm lược, nếu an toàn công cộng yêu cầu.
Lịch sử Mỹ từng đình chỉ habeas corpus khi nào?
Việc đình chỉ habeas corpus đã từng xảy ra bốn lần trong lịch sử Hoa Kỳ, thường với sự cho phép từ Quốc hội:
• Tổng thống Abraham Lincoln đình chỉ habeas corpus trong Nội chiến Mỹ để bắt giữ gián điệp và người ủng hộ Liên minh miền Nam. Quốc hội sau đó thông qua luật xác nhận hành động này.
• Tổng thống Ulysses S. Grant được Quốc hội cho phép đình chỉ quyền này ở Nam Carolina nhằm chống lại bạo lực của nhóm Ku Klux Klan.
• Năm 1905, habeas corpus bị đình chỉ tại hai tỉnh ở Philippines – khi còn là lãnh thổ của Mỹ – do lo ngại nổi loạn.
• Sau vụ tấn công Trân Châu Cảng năm 1941, quyền này cũng bị đình chỉ ở Hawaii (khi còn là lãnh thổ, chưa phải tiểu bang).
Tuy nhiên, đa số chuyên gia pháp lý (bao gồm cả thẩm phán Amy Coney Barrett trước khi vào Tối cao Pháp viện) cho rằng chỉ Quốc hội mới có quyền đình chỉ habeas corpus – không phải Tổng thống đơn phương.
Liệu chính quyền Trump có thể đình chỉ habeas corpus?
Khó xảy ra – nhưng họ có thể thử.
Ông Miller tuyên bố tình trạng nhập cư hiện nay là một “cuộc xâm lược” – điều kiện mà Hiến pháp nêu ra để có thể đình chỉ habeas corpus. Tuy nhiên, việc xác định thế nào là “xâm lược” sẽ là chủ đề gây tranh cãi pháp lý lớn.
Các tòa án liên bang hiện đang nghi ngờ nhiều biện pháp "quyền lực đặc biệt" của chính quyền Trump – bao gồm việc sử dụng Đạo luật Alien Enemies Act 1798 để trục xuất hàng loạt người Venezuela bị cáo buộc là thành viên băng đảng. Các phán quyết tại New York, Texas, Colorado và Pennsylvania đều ngăn chặn việc trục xuất này, cho rằng nước Mỹ không thực sự đối mặt với một cuộc xâm lược như chính quyền tuyên bố.
Hành lang pháp lý nào được viện dẫn?
Ông Miller cho rằng Đạo luật Di trú và Quốc tịch (INA) tước quyền xét xử của tòa án đối với một số vụ việc nhập cư. Tuy nhiên, hầu hết các đơn kháng cáo vẫn được xử lý bởi nhánh tư pháp, và tòa án liên bang có thể bác bỏ lập luận này giống như đã làm với các trường hợp sử dụng Đạo luật Alien Enemies Act.
Phó Chánh văn phòng Nhà Trắng Stephen Miller phát biểu với các phóng viên bên ngoài Nhà Trắng, thứ sáu, ngày 9 tháng 5 năm 2025, tại Washington. (Nguồn: Associated Press)Các chính quyền trước có từng đình chỉ habeas corpus gần đây không?
Không. Sau vụ khủng bố 11/9, Tổng thống George W. Bush không đình chỉ habeas corpus, nhưng việc giam giữ người tại Vịnh Guantanamo đã dẫn đến nhiều vụ kiện.
Tối cao Pháp viện Mỹ năm 2008 tuyên bố rằng những người bị giam ở Guantanamo có quyền habeas corpus theo Hiến pháp, buộc chính phủ phải xem xét lại việc giam giữ mà không xét xử.
Theo 1news.co.nz – Khoa Tran