Kỳ nghỉ học là thời điểm nhiều gia đình đối mặt với trẻ em bị say xe. Nhưng tại sao một số người không bao giờ hết say tàu xe? Và làm thế nào để kiểm soát tình trạng này?
(Nguồn: istock.com)Say tàu xe (còn gọi là say chuyển động hay say sóng) có thể khiến bạn buồn nôn, nôn mửa, đổ mồ hôi lạnh, chóng mặt, tái nhợt và mệt mỏi. Điều này có thể xảy ra khi bạn đi xe hơi, tàu thủy, máy bay hoặc thậm chí chỉ là chơi trò chơi thực tế ảo.
Mặc dù xe hơi là phương tiện hiện đại, nhưng hiện tượng say chuyển động đã được ghi nhận từ hơn 2.000 năm trước. Nhà y học Hippocrates từng viết rằng “việc đi thuyền trên biển chứng minh rằng chuyển động làm rối loạn cơ thể”. Từ “nausea” (buồn nôn) trong tiếng Anh có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp naus, nghĩa là "con tàu".
(Nguồn: istock.com)Say xe là gì?
Say tàu xe xảy ra khi có sự khác biệt giữa cảm nhận chuyển động và thực tế chuyển động. Cơ thể bạn di chuyển, nhưng não lại không thể lý giải rõ ràng nguyên nhân, tạo ra cảm giác rối loạn.
Hệ thống tiền đình trong tai trong giúp duy trì thăng bằng, nhưng khi cơ thể liên tục di chuyển (như trong xe hơi), hệ thống này gửi tín hiệu gây choáng váng và buồn nôn.
Thú vị là những người bị tổn thương hệ tiền đình có thể trở nên miễn nhiễm hoàn toàn với chứng say chuyển động.
(Nguồn: 1News)Tại sao có người bị say xe, có người thì không?
Một số người nhạy cảm hơn với chuyển động. Trong đó:
• Phụ nữ dễ bị say xe hơn nam giới, có thể do ảnh hưởng của nội tiết tố (đặc biệt trong thời kỳ mang thai hoặc kinh nguyệt).
• Trẻ em từ 6–9 tuổi là nhóm dễ bị say nhất, nhưng tình trạng này thường giảm dần khi vào tuổi thiếu niên và hiếm gặp ở người lớn tuổi.
• Những người có chứng đau nửa đầu, chóng mặt cũng dễ bị ảnh hưởng hơn.
• Người lái xe thường ít bị say vì họ có thể dự đoán chuyển động – trong khi hành khách thì không.
Phương tiện nào dễ gây say xe nhất?
Những chuyển động chậm, lên xuống hoặc lắc lư ngang dọc (chuyển động tần số thấp) dễ gây ra say tàu xe. Vì thế:
• Biển động, máy bay bị nhiễu loạn không khí, hay tàu lượn siêu tốc đều có thể khiến bạn buồn nôn.
• Xe điện có thể khiến tình trạng say xe tệ hơn, vì:
o Tăng tốc nhanh đột ngột.
o Vận hành êm ái và yên tĩnh, thiếu tiếng động và cảm giác rung khiến não bộ bị rối loạn.
o Khi xe tự lái, cả tài xế cũng dễ bị say như hành khách.
Cách ngăn ngừa và giảm triệu chứng say xe
Dù không có cách chữa dứt điểm, nhưng bạn có thể kiểm soát say xe bằng các biện pháp sau:
🌿 Cách tự nhiên:
• Nhìn ra ngoài cửa sổ, tập trung vào một điểm cố định như chân trời.
• Tránh đọc sách hoặc nhìn vào màn hình điện thoại.
• Ngồi ghế trước hoặc tự lái xe nếu có thể.
• Nghe nhạc nhẹ, thở đều, thư giãn.
• Tránh di chuyển trong điều kiện thời tiết xấu.
💊 Thuốc và hỗ trợ y tế:
• Thuốc kháng histamine (có thể mua không cần đơn) giúp giảm buồn nôn.
• Miếng dán chống say tàu xe (dùng theo toa).
• Vòng tay bấm huyệt (Sea-Band), gừng, hoặc các biện pháp tự nhiên khác – hiệu quả tùy người, nhưng chưa có bằng chứng khoa học rõ ràng.
• Đối với trẻ em, nên tham khảo bác sĩ để có giải pháp phù hợp.
Liệu có hết hoàn toàn không?
Có thể. Quá trình gọi là “làm quen” (habituation) – khi bạn tiếp xúc nhiều với tác nhân gây say – có thể giúp cơ thể dần thích nghi. Người Hy Lạp cổ từng nhận thấy: thuỷ thủ càng có kinh nghiệm thì càng ít bị say sóng.
Tuy gây khó chịu, say tàu xe có thể là phản xạ tiến hóa giúp loài người tránh những nơi nguy hiểm – như biển động hoặc địa hình không vững chắc.
Theo 1news.co.nz – Khoa Tran