Theo dữ liệu từ Tổng điều tra dân số 2023, có hơn 9.000 người trên 65 tuổi tại New Zealand đang có thu nhập trên 200.000 NZD/năm, và thêm 33.000 người có thu nhập từ 100.000 đến 200.000 NZD/năm. Điều này đã dấy lên câu hỏi về tính công bằng của chính sách NZ Super – khoản lương hưu được nhà nước chi trả cho mọi công dân đủ tuổi.
Ảnh: 123RFNhiều người cao tuổi vẫn làm việc và có thu nhập cao
Tỷ lệ người trên 65 tuổi vẫn đang đi làm đã tăng từ 22,1% năm 2013 lên 24% năm 2023. Nhóm tuổi có mức tăng cao nhất là từ 70 đến 74 tuổi – cho thấy xu hướng người cao tuổi vẫn tiếp tục lao động và có nguồn thu nhập đáng kể.
Ủy viên Hưu trí: Cần xem xét lại tính hợp lý và chi phí của NZ Super
Ủy viên Hưu trí Jane Wrightson cho rằng không nên tăng độ tuổi nhận NZ Super, nhưng đồng thời nhấn mạnh rằng cần một gói giải pháp tổng thể nếu muốn đảm bảo tính bền vững và công bằng cho hệ thống:
“Nếu thực sự muốn giảm chi phí cho nhà nước, thì xét duyệt theo thu nhập (means-testing) là một trong những lựa chọn cần được cân nhắc, dù nó không được lòng dân.”
Bà cho biết chính trị gia thường né tránh vấn đề này vì lịch sử không mấy tích cực của các chính sách xét duyệt thu nhập. Tuy nhiên, bà đặt ra câu hỏi then chốt:
“Liệu có hợp lý không khi một người đang kiếm hơn 180.000 – 200.000 NZD/năm vẫn được nhận NZ Super? Đây là câu hỏi rất đáng suy nghĩ.”
Bà cũng lưu ý rằng nếu xét trên thu nhập từ lương thì dễ tính, nhưng với các nguồn thu nhập khác thì việc xác minh sẽ phức tạp hơn nhiều.
Ủy viên hưu trí Jane Wrightson. Ảnh: Được cung cấpĐề xuất đánh thuế cao thay vì cắt lương hưu
Phó giáo sư Susan St John từ Đại học Auckland đã đưa ra đề xuất: coi NZ Super như một khoản thu nhập cơ bản không chịu thuế, sau đó áp dụng mức thuế suất cao hơn với người nhận.
Mô hình của bà sẽ tạo ra mốc thu nhập hòa vốn, nơi mà nếu ai đó có thu nhập cao, họ sẽ tự động không có lợi khi nhận NZ Super vì bị đánh thuế nặng hơn. Cách này ít khắc nghiệt hơn so với các quy định giảm trừ trong hệ thống phúc lợi khác như Working for Families.
Phó giáo sư Susan St John của Đại học Auckland. Ảnh: RNZ / Cole Eastham-FarrellySự khác biệt giữa “xứng đáng” và “không xứng đáng”?
Bà St John cho rằng NZ Super hiện tại đã được “xét duyệt ngầm” thông qua hệ thống thuế. Tuy nhiên, cách tiếp cận này nhẹ nhàng hơn nhiều so với việc cắt giảm hoặc giới hạn nghiêm ngặt như với người nhận trợ cấp xã hội hoặc trẻ em thuộc Working for Families.
Chuyên gia kinh tế: Học hỏi mô hình Úc có thể tiết kiệm 9 tỷ NZD mỗi năm
Chuyên gia kinh tế Shamubeel Eaqub từ Simplicity cho biết nếu New Zealand áp dụng cơ chế xét duyệt thu nhập như Úc, chỉ khoảng 60% người cao tuổi đủ điều kiện nhận lương hưu – điều này có thể tiết kiệm tới 9 tỷ NZD mỗi năm.
Trong khi đó, hiện có tới 74.850 người trong độ tuổi từ 30 đến 64 đang kiếm hơn 200.000 NZD/năm, trong khi thu nhập trung vị của người trên 65 tuổi chỉ là 26.600 NZD/năm.
Theo rnz.co.nz – Noo Thuyen