IRD cảnh báo nếu chính phủ không điều chỉnh chính sách chi tiêu, hệ thống thuế hiện tại sẽ không đủ để đáp ứng áp lực tài khóa trong tương lai
IRD đã cảnh báo chi tiêu của chính phủ cần phải thay đổi hoặc thuế sẽ cần phải tăng trong tương lai. Ảnh: RNZCục Thuế New Zealand (Inland Revenue - IRD) vừa đưa ra cảnh báo nghiêm trọng rằng thuế tại New Zealand sẽ phải tăng trong những năm tới nếu chính phủ không thay đổi cách thức chi tiêu hiện tại. Nguyên nhân chính là do dân số già hóa nhanh chóng, làm gia tăng chi phí cho hệ thống hưu trí và y tế công.
Theo bản Báo cáo Tầm nhìn Dài hạn mà IRD đang kêu gọi ý kiến đóng góp, đến năm 2060, khoảng 25% dân số New Zealand sẽ trên 65 tuổi. Điều này đồng nghĩa với việc chi tiêu của chính phủ sẽ vượt thu ngân sách khoảng 13,3% GDP vào năm 2061, nếu không có chính sách điều chỉnh.
Giải pháp: Tăng thuế hiện tại hoặc bổ sung thuế mới
IRD cho biết để giải quyết bài toán thâm hụt ngân sách, chính phủ buộc phải:
• Tăng thuế suất hiện hành (như thuế thu nhập, thuế GST), hoặc
• Mở rộng cơ sở thuế bằng cách áp dụng các loại thuế mới.
Một trong những điểm yếu hiện tại của hệ thống thuế New Zealand là chưa đánh thuế toàn diện lên lợi tức vốn (capital gains). IRD nhận định rằng sự thiếu vắng của một hệ thống thuế lợi tức vốn đã khuyến khích hành vi tránh thuế, và làm suy giảm khả năng thu ngân sách một cách công bằng.
📌 Theo báo cáo của Nhóm Làm việc về Thuế năm 2019, nếu áp dụng thuế lợi tức vốn từ năm 2022, thì đến năm 2026, chính phủ có thể thu về khoảng 3 tỷ đô mỗi năm — và con số này sẽ tiếp tục tăng.
Thuế GST: Nguồn thu lớn nhưng tác động mạnh đến người thu nhập thấp
IRD khẳng định thuế GST là một trong những nguồn thu lớn nhất, tuy nhiên nếu tăng thuế này, sẽ có tác động tiêu cực đến các hộ gia đình thu nhập thấp, do họ chi phần lớn thu nhập vào các mặt hàng chịu thuế.
Các biện pháp có thể được cân nhắc bao gồm:
• Áp dụng thuế GST thấp hơn với các hàng hóa thiết yếu,
• Tăng hỗ trợ thông qua hệ thống phúc lợi.
📊 IRD cũng cho biết nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy chuyển tiền mặt (cash transfers) là phương pháp hỗ trợ hiệu quả hơn so với việc miễn/giảm thuế với từng loại hàng hóa.
Xem xét các loại thuế mới: Thuế tài sản, thừa kế, đất đai...
Bên cạnh GST và thuế thu nhập, IRD đang cân nhắc mở rộng thêm các loại thuế như:
• Thuế lương (Payroll tax): Dễ triển khai nhưng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến người lao động.
• Thuế tài sản và thuế thừa kế: Có thể gây biến dạng hành vi kinh tế và khó triển khai hiệu quả.
• Thuế đất: Được xem là ít gây méo mó nhất, nhưng có thể ảnh hưởng mạnh đến các nhóm dân cư cụ thể.
Cần hệ thống thuế linh hoạt và bền vững hơn
IRD nhấn mạnh rằng hệ thống thuế hiện tại cần được thiết kế lại sao cho vừa hiệu quả, công bằng, và linh hoạt để ứng phó với các thách thức tài khóa trong tương lai.
Một điểm đáng lo ngại hiện nay là sự chênh lệch giữa thuế thu nhập cá nhân và thuế doanh nghiệp, đang khiến nhiều người chuyển thu nhập sang doanh nghiệp để tránh thuế. Tuy nhiên, việc buộc hai mức thuế này phải đồng nhất trong tương lai được cho là không khả thi trong bối cảnh áp lực tài khóa ngày càng tăng.
Chuyên gia kinh tế: “Không có giải pháp dễ dàng, nhưng bắt buộc phải hành động”
Chuyên gia kinh tế Shamubeel Eaqub nhận định rằng thông điệp của IRD là rất rõ ràng:
“Nếu chính phủ không thay đổi cách chi tiêu, thì nguồn thu bắt buộc phải thay đổi. Chúng ta phải chọn giữa việc tăng thuế hiện tại hoặc mở rộng cơ sở thuế — và không có giải pháp nào là dễ dàng.”
“Sẽ luôn có người thắng và kẻ thua trong bất kỳ thay đổi nào về thuế. Vấn đề là phải đưa ra quyết định một cách có cân nhắc và hướng đến hệ thống ít gây xáo trộn nhất cho xã hội, trong khi vẫn đáp ứng được các nhu cầu dịch vụ công cộng.”
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran