Khi 'Trăng đen' hiếm gặp xuất hiện trên bầu trời tuần này, chuyên gia đại học sydney giải thích những điều bạn cần biết về hiện tượng này
Không phải là Trăng đen (nguồn: istock.com)Hiện tượng "Trăng đen" tháng 8 gây xôn xao mạng xã hội trong tuần này
Bạn có thể đã nghe về "Trăng xanh", nhưng đây có thể là lần đầu tiên bạn bắt gặp hiện tượng trăng bí ẩn mang tên "Trăng đen"
Bạn không phải là người duy nhất thắc mắc – thực tế, "Trăng xanh" và "Trăng đen" không phải là thuật ngữ thiên văn học. Chúng chỉ mô tả những khoảnh khắc khi lịch âm và lịch dương lệch nhau.
Vậy "Trăng đen" là gì? Khái niệm hiện tại hoàn toàn không liên quan đến màu sắc thực sự của Mặt Trăng.
Trăng tròn, Trăng khuyết, Trăng non
Hãy bắt đầu bằng việc định nghĩa một số thuật ngữ Mặt Trăng cơ bản. "Trăng Tròn" là khi toàn bộ bề mặt của Mặt Trăng được Mặt Trời chiếu sáng. Hiện tượng này thường diễn ra vào ban đêm, khi Mặt Trời và Mặt Trăng nằm ở hai phía đối diện, còn Trái Đất ở giữa.
“Trăng non” là khi không có phần nào của Mặt Trăng được chiếu sáng, mà thay vào đó là mặt bên xa của Mặt Trăng được chiếu sáng. Hiện tượng này xảy ra khi Mặt Trăng xuất hiện ban ngày, bởi vì mặt bên xa của Mặt Trăng được chiếu sáng khi Mặt Trăng nằm ở giữa Trái Đất và Mặt Trời.
Sơ đồ minh họa cách các pha của Mặt Trăng được tạo ra dựa trên vị trí của Mặt Trăng so với Trái Đất và Mặt Trời.Một chu kỳ Mặt Trăng – khoảng thời gian để Mặt Trăng chuyển từ Trăng non, sang Trăng tròn, rồi trở lại Trăng non – kéo dài khoảng 29,5 ngày. Phần lớn các năm thường có mười hai lần trăng tròn và mười hai lần Trăng non.
Tuy nhiên, chu kỳ 29,5 ngày không khớp hoàn hảo với một năm dương lịch, nên thỉnh thoảng trong một năm sẽ có mười ba lần Trăng tròn hoặc Trăng non. Trong mỗi mười chín năm, sẽ có bảy năm xuất hiện mười ba lần Trăng tròn hoặc Trăng non thay vì mười hai lần như thường lệ.
Trăng Xanh, Trăng Đen
Trăng Xanh là khi trong một năm dương lịch xuất hiện Trăng tròn lần thứ mười ba. Ngược lại, Trăng đen là khi có Trăng non lần thứ mười ba trong một năm dương lịch.
Vì những thuật ngữ này hoàn toàn mang tính dân gian, nên có một vài định nghĩa khác nhau được sử dụng cho những lần Trăng “thừa” này. Một định nghĩa dựa trên mùa trong năm, còn định nghĩa kia dựa trên tháng trong lịch dương.
Bốn mùa trong năm dương lịch được xác định bởi các điểm chí và phân.Mặt Trăng Theo Chu Kỳ Bốn Mùa
Một năm dương lịch gồm bốn mùa, được phân chia bởi các điểm phân và chí tuyến (xem hình trên).
Mỗi mùa kéo dài khoảng ba tháng và thường có ba lần Trăng tròn. Một số nền văn hóa còn đặt tên đặc biệt cho từng lần Trăng tròn theo mùa — bạn có thể đã từng nghe đến những cái tên như "Trăng sói", "Trăng dâu tây", "Trăng mùa gặt" và nhiều tên khác trong truyền thuyết Mỹ, ví dụ như vậy.
Tuy nhiên, cứ hai hoặc ba năm một lần, sẽ xuất hiện một lần Trăng tròn “thừa” trong một mùa. Khi điều đó xảy ra, lần Trăng tròn thứ nhất, thứ hai và thứ tư vẫn giữ tên gọi truyền thống, còn lần Trăng tròn thứ ba sẽ được gọi là “Trăng xanh”.
Bạn có thể nghĩ thành ngữ “once in a blue moon” (hiếm có, hiếm khi) bắt nguồn từ cái tên này, nhưng thực tế tên gọi dân gian này lại khá mới. Vào thế kỷ 16, câu nói “the moon is blue” thường được dùng để ám chỉ điều gì đó sai lệch hoặc phi lý.
Trong khi đó, lần Trăng non thứ ba trong một mùa có bốn lần Trăng non được gọi là "Trăng đen" — một thuật ngữ chỉ mới xuất hiện khoảng từ năm 2016 trở lại đây.
Mặt Trăng Theo Lịch Tháng
Định nghĩa khác về Trăng xanh và Trăng đen liên quan đến các tháng trong lịch dương.
Trăng xanh là lần Trăng tròn thứ hai xuất hiện trong một tháng dương lịch, còn Trăng đen là lần Trăng non thứ hai trong cùng một tháng dương lịch.
Trăng non thông thường bị tối vì mặt bên xa của Mặt Trăng được Mặt Trời chiếu sáng.“Trăng đen” tháng này là Trăng đen theo chu kỳ mùa và sẽ xuất hiện vào ngày 23 tháng 8. Lần Trăng đen theo lịch dương tiếp theo sẽ diễn ra vào ngày 31 tháng 8 năm 2027.
Lần Trăng xanh theo chu kỳ mùa tiếp theo sẽ diễn ra vào ngày 20 tháng 5 năm 2027, trong khi lần Trăng xanh theo lịch dương tiếp theo sẽ xuất hiện vào ngày 31 tháng 5 năm 2026.
Bạn không thể nhìn thấy “Trăng đen”, nhưng hãy cứ ngước mắt lên bầu trời và tận hưởng vẻ đẹp của đêm.
Thực tế, chúng ta không thể nhìn thấy “Trăng đen”. Mặt Trăng sẽ xuất hiện vào ban ngày và mặt bên xa của nó được Mặt Trời chiếu sáng.
Tuy nhiên, Trăng non nói chung lại là tin vui cho những người yêu thích ngắm sao. Trăng tròn sáng hơn rất nhiều so với phần lớn bầu trời đêm, vì nó sáng gấp khoảng 33.000 lần ngôi sao sáng nhất trên bầu trời, Sirius. Khi có Trăng non, bầu trời đêm trở nên tối hơn, tạo điều kiện thuận lợi để bạn dễ dàng quan sát các vì sao và chòm sao hơn.
Vào đêm Trăng đen ngày 23 tháng 8 cuối tuần này, chòm sao chim đà điểu thiên thể hay Gugurmin sẽ hiện diện rực rỡ ngay trên đầu sau hoàng hôn ở bán cầu Nam.
Nếu bạn đang ở một vùng rất tối, không bị ô nhiễm ánh sáng tại bán cầu Nam, bạn sẽ dễ dàng quan sát được các Đám Mây Magellan — hai thiên hà nhỏ đang tương tác với Ngân Hà của chúng ta. Sao Thổ sẽ xuất hiện suốt đêm, trong khi Sao Kim và Sao Mộc sẽ nằm thấp trên đường chân trời phía đông bắc ngay trước lúc bình minh.
Mặc dù Trăng đen không phải là một hiện tượng thiên văn quan trọng, nhưng nó mang đến cho chúng ta cơ hội tận hưởng bầu trời đêm trong bóng tối tuyệt đối, không bị ánh sáng từ Mặt Trăng chi phối.
Gugurmin trải dài trên bầu trời phía nam rộng lớn, hiện rõ trong những vùng tối của Ngân Hà.Tác giả Laura Nicole Driessen là Nghiên cứu viên Sau Tiến sĩ về Thiên văn học Sóng Radio tại Đại học Sydney.
Theo 1news.co.nz – Elise Nguyen