Một chuyên gia thuế quốc tế vừa có chuyến thăm New Zealand đã dành lời khen ngợi đặc biệt cho hệ thống thuế GST (Goods and Services Tax – thuế hàng hóa và dịch vụ) của nước này, gọi đây là một trong những mô hình hiệu quả nhất thế giới.
Giáo sư Michael Keen, cựu Giám đốc chính sách thuế của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), đến thăm New Zealand theo lời mời của Tổ chức Từ thiện Chính sách Thuế (Tax Policy Charitable Trust).
Ông cho biết, một chính sách thuế tốt cần dựa trên ba nguyên tắc chính: hiệu quả, công bằng và đơn giản. Dựa trên những tiêu chí này, ông ca ngợi hệ thống GST của New Zealand – loại thuế 15% áp dụng gần như cho toàn bộ hàng hóa và dịch vụ.
“New Zealand có một hệ thống GST tuyệt vời. Người dân nơi đây dường như chấp nhận rằng việc đánh thuế tiêu dùng là công bằng, và tất cả các hình thức tiêu dùng đều bị đánh thuế ở cùng một mức,” – Giáo sư Keen chia sẻ.
Tại nhiều quốc gia châu Âu, loại thuế tương tự được gọi là VAT (Value Added Tax – thuế giá trị gia tăng). Tuy nhiên, theo ông Keen, mặc dù mức thuế suất của New Zealand (15%) thấp hơn so với mức trung bình của châu Âu (khoảng 22%), nhưng do phạm vi áp dụng rộng, GST của New Zealand mang lại nguồn thu cao hơn đáng kể.
“Khi chúng tôi xem xét toàn cầu và hỏi quốc gia nào có cơ sở VAT rộng nhất, câu trả lời là: New Zealand,” ông nói.
“Điều này có nghĩa là chỉ với một mức thuế tương đối khiêm tốn, New Zealand vẫn thu được nguồn ngân sách lớn – bởi hệ thống này có rất ít ngoại lệ.”
Ông tiết lộ rằng, trong thời gian làm việc tại IMF, khi được hỏi quốc gia nào có hệ thống VAT tốt nhất thế giới, câu trả lời luôn là New Zealand.
Tuy nhiên, Giáo sư Keen cũng cho rằng New Zealand có thể cần tăng thuế trong tương lai nếu muốn duy trì mức chi tiêu công hiện nay, và tăng thuế GST có thể là giải pháp đơn giản nhất về mặt kỹ thuật.
💰 Về thuế lãi vốn (Capital Gains Tax)
Bàn về thuế lãi vốn, Giáo sư Keen nhận xét rằng New Zealand chưa thực sự áp dụng triệt để nguyên tắc thuế toàn diện mà nước này vốn theo đuổi.
“Hiện tại, New Zealand chỉ đánh thuế một số loại thu nhập từ lãi vốn, trong khi nhiều khoản khác lại được miễn,” ông nói.
“Nếu theo đúng logic của hệ thống thuế hiện nay, mọi khoản thu nhập nên được xem là chịu thuế, trừ khi có quy định loại trừ cụ thể.”
Ông cho rằng điều này làm hệ thống thuế mất đi tính nhất quán, bởi thu nhập từ lao động bị đánh thuế theo PAYE, trong khi thu nhập từ lãi vốn thì không.
“Cách tiếp cận hiện nay không hoàn toàn phù hợp với triết lý toàn diện mà hệ thống thuế New Zealand đang hướng tới,” ông Keen nhận định.
⚠️ Thách thức tài chính trong tương lai
Bộ Tài chính New Zealand cảnh báo rằng dân số già hóa nhanh chóng sẽ gây áp lực lớn lên ngân sách và nợ công, đặc biệt khi chi phí hưu trí (superannuation) tăng cao trong khi tỷ lệ người trong độ tuổi lao động giảm.
Theo 1news.co.nz – Khoa Tran