Một lãnh đạo Phòng Phòng vệ Dân sự cho biết ông không thể tin rằng, sau 14 năm kể từ trận động đất thảm khốc ở Christchurch, New Zealand vẫn chưa có một nền tảng thông tin tập trung để sử dụng trong các tình huống khẩn cấp.
Cựu chỉ huy nhóm Phòng vệ Dân sự Ian Macdonald đã ra làm chứng trong phiên điều trần điều tra 13 trường hợp tử vong liên quan đến bão Gabrielle ở Hawke’s Bay.
Hôm thứ Sáu, ông nói với tòa rằng việc thiếu một nền tảng vận hành chung (COP - Common Operating Platform) đã được nêu ra sau trận động đất Christchurch năm 2011, nhưng việc thiếu kinh phí khiến dự án không được triển khai.
“Công cụ đó là công cụ quan trọng nhất mà hệ thống cần có,” ông nói. “Tôi không hiểu nổi tại sao đến giờ vẫn chưa có. Nếu một hệ thống không thể thực hiện những khuyến nghị cơ bản như vậy, thì rõ ràng hệ thống đang có vấn đề.”
Giai đoạn hai của cuộc điều tra tập trung vào các cảnh báo dành cho công chúng và phản ứng ứng phó khẩn cấp trong bão Gabrielle.
Bộ trưởng Quản lý Khẩn cấp và Phục hồi Mark Mitchell đồng ý rằng cần đầu tư nhiều hơn cho hệ thống quản lý khẩn cấp, nhưng chưa rõ khi nào điều đó sẽ được thực hiện.
Phản ứng của chính quyền địa phương trong bão Gabrielle đã bị chỉ trích gay gắt qua nhiều cuộc điều tra độc lập.
Macdonald mô tả hệ thống lý tưởng cần bao gồm tất cả các cơ quan, trong đó có Lực lượng Cứu hỏa và Ứng phó khẩn cấp.
“Chúng ta cần thấy được các cuộc gọi 111 đến,” ông nói. “Hiện không có nơi nào tổng hợp tất cả dữ liệu từ các dịch vụ khẩn cấp.
“Tất cả thông tin đó cần được gom lại để có thể phân tích, trả lời các câu hỏi ‘thì sao’ – điều cốt lõi của việc ra quyết định.
“Nếu không có hệ thống đó, khi xảy ra thảm họa như Gabrielle, sẽ rất khó để quản lý quy mô sự kiện như vậy.
“Tôi tin đây là hệ thống trọng yếu mà New Zealand cần có.”
Tài liệu cho thấy giới chức đã biết từ 20 năm trước rằng việc thiếu nền tảng vận hành chung là một rủi ro nghiêm trọng về an toàn.
“Mọi người dân không phải lúc nào cũng có đủ thông tin cần thiết để đưa ra quyết định kịp thời và đúng đắn nhằm bảo vệ bản thân và tài sản,” một báo cáo chính phủ năm 2018 nêu rõ.
Lãnh đạo Phòng vệ Dân sự xúc động kể lại hành trình trở về Hawke’s Bay
Trong thời điểm bão Gabrielle xảy ra, Macdonald đang nghỉ phép ở đảo Nam, trong chuyến leo núi gần Queenstown.
Ông nói với tòa rằng kỳ nghỉ đã được phê duyệt — ông còn nợ 50 ngày phép — và chuyến đi đã được đặt từ giữa năm 2022.
“Khi tôi rời khu vực, không có cảnh báo hay dự báo thời tiết nghiêm trọng nào được ban hành cho Hawke’s Bay,” ông nói.
“Trước khi đi, tôi đã trao đổi với hai phó chỉ huy Edaan Lennan và Iain Maxwell để đảm bảo họ sẵn sàng đảm nhận vai trò nếu cần. Cả hai đều xác nhận và tôi hoàn toàn tin tưởng vào năng lực của họ.”
Macdonald có cuộc gọi cuối với họ tối 10/2, rồi mất liên lạc do không có sóng cho đến chiều 13/2.
Bão Gabrielle đổ bộ Hawke’s Bay tối hôm đó, và do việc sơ tán không kịp thời, hàng trăm người dân phải trèo lên mái nhà để thoát lũ.
Macdonald nghẹn giọng, cố kìm nước mắt khi kể lại hành trình ra sân bay Queenstown sáng 14/2, cố gắng trở lại Hawke’s Bay.
“Tôi biết rằng tất cả các chuyến bay đến Hawke’s Bay đã bị hủy. Lúc đó tôi không thể liên lạc với Edaan hay gia đình mình.
“Tôi bay được đến Wellington vào sáng hôm đó và đến Trung tâm Quản lý Khủng hoảng Quốc gia (NCMC) tại Beehive lúc khoảng 11 giờ.”
Ông chỉ trở lại Hawke’s Bay vào khoảng 9 giờ sáng ngày 15/2.
Luật sư của các gia đình nạn nhân, Desley Horton, nói rằng họ cảm thấy bị bỏ rơi vì ông vắng mặt khi khu vực cần lãnh đạo nhất.
“Tôi hoàn toàn hiểu cảm xúc của các gia đình,” Macdonald đáp, đồng thời giải thích rằng hệ thống phòng vệ dân sự không phụ thuộc vào một cá nhân duy nhất.
Cảnh báo di động khẩn cấp: ‘Cần thận trọng’
Chủ đề về Emergency Mobile Alerts (EMA) được thảo luận sâu nhằm xác định liệu người dân có thể được sơ tán sớm hơn không.
Tình trạng khẩn cấp chính thức chỉ được ban bố lúc 4h04 sáng ngày 14/2 và cảnh báo EMA được gửi lúc 5h19 sáng — khi đó đã có hai người chết đuối ở Eskdale.
Khi được hỏi liệu có nên hạ ngưỡng phát cảnh báo sơ tán hay không, Macdonald cảnh báo:
“Càng gửi nhiều EMA, chúng càng mất hiệu quả. Chúng ta cần hết sức cẩn trọng trước khi nới lỏng quy định phát EMA.”
Thiệt hại do lũ lụt ở Thung lũng Esk, Hawke’s Bay. Ảnh: RNZ / Tess BruntonÔng kể rằng kể từ đó, ông nhận thấy quy định phát EMA đang dần “bị nới lỏng”, ví dụ như ông từng nhận được cảnh báo sóng thần khi đang ở giữa đảo Nam.
“Vấn đề là nếu người dân không còn lắng nghe EMA khi họ thực sự cần, họ sẽ gặp nguy hiểm.”
Hệ thống quản lý khẩn cấp cần được “xây dựng lại từ đầu”
Thẩm phán điều tra Erin Woolley hỏi ông điều gì có thể giúp cải thiện hệ thống quản lý khẩn cấp hiện nay.
Macdonald đáp rằng hệ thống “chắc chắn cần được tái thiết”, vì tần suất và cường độ thời tiết cực đoan đang gia tăng do biến đổi khí hậu, kéo theo áp lực lớn hơn cho Phòng vệ Dân sự.
“Cần có một cuộc xem xét toàn diện từ trên xuống dưới. Nếu không làm vậy, sẽ không có thay đổi thực sự.”
Vấn đề nhân sự trong các vai trò phòng vệ dân sự cũng được nêu ra — nhiều nhân viên hội đồng địa phương bị điều động khẩn cấp.
“Hiện chúng ta không có chương trình đào tạo tiêu chuẩn quốc gia cho nhân viên Phòng vệ Dân sự. Chúng ta cần thống nhất chuẩn năng lực trên toàn quốc,” ông nói, đề xuất các khóa đào tạo được giám sát và kiểm tra năng lực thực tế.
“Luôn có sự căng thẳng giữa công việc thường ngày và kỹ năng ứng phó khẩn cấp. Kinh nghiệm là điều cốt lõi — nhưng làm sao có được, trừ khi được triển khai thực tế, thậm chí ở nước ngoài.”
Cựu lãnh đạo Phòng vệ Dân sự kêu gọi tập trung mạnh hơn vào đào tạo kỹ năng lãnh đạo và quản trị khủng hoảng cho đội ngũ chính quyền địa phương.
“Hầu hết nhân viên hội đồng, kể cả những người ở vị trí cấp cao trong trung tâm điều hành khẩn cấp, đều không hiểu được áp lực và thực tế của một thảm họa... vì họ chưa từng trải qua điều đó.”
Theo rnz.co.nz - Hani Dang