Việc giải thể Callaghan Innovation – cơ quan khoa học và đổi mới thuộc sở hữu của Chính phủ New Zealand – đã ngốn hơn 10 triệu đô từ tiền thuế của người dân để chi trả trợ cấp thôi việc cho 209 nhân viên bị mất việc, theo các tài liệu vừa được công bố.
Nhiều nhà khoa học và kỹ sư bị sa thải đã được các tổ chức ở nước ngoài tuyển dụng. Ảnh: RNZ / Rebekah Parsons-KingCallaghan Innovation là nạn nhân của cuộc cải tổ hệ thống khoa học quốc gia do Chính phủ khởi xướng, trong đó các Viện Nghiên cứu Hoàng gia (Crown Research Institutes) được sáp nhập vào các Tổ chức Nghiên cứu Công (Public Research Organisations) và thành lập Viện Công nghệ Tiên tiến (Institute of Advanced Technology) mới.
Mặc dù một số chức năng của Callaghan được giữ lại, nhưng phần lớn hoạt động đã bị giải thể trong năm qua, và toàn bộ nguồn tài trợ dự kiến sẽ kết thúc vào giữa năm 2027.
Hơn 10,6 triệu đô chi cho sa thải
Theo tài liệu được công khai theo Đạo luật Thông tin Chính thức (OIA), việc giải thể Callaghan Innovation đã tiêu tốn 10,69 triệu đô cho các khoản trợ cấp thôi việc kể từ tháng 11/2023.
• Năm tài chính 2023/24, có 36 nhân viên bị sa thải, chi phí 2,87 triệu đô.
• Năm 2024/25, 162 vị trí bị cắt giảm, tốn 5,72 triệu đô.
• Riêng năm nay, 11 vị trí bị mất, chi phí 2,1 triệu đô.
Các tài liệu cũng cho biết quá trình sa thải vẫn đang tiếp diễn đến năm 2026, nên tổng chi phí cuối cùng vẫn chưa xác định được.
Ngoài ra, Callaghan còn chi 68.913 đô từ tháng 10/2023 cho tư vấn bên ngoài và dịch vụ pháp lý liên quan đến tái cấu trúc.
Trong hai năm qua, số lượng nhân sự tại Callaghan giảm từ 367 xuống còn 158 người — tương đương giảm 57%. Riêng tháng 2/2025, hơn 60 vị trí bị cắt, và đến tháng 4, có đề xuất giảm thêm 67 vị trí.
Công đoàn chỉ trích “lãng phí đáng kinh ngạc”
Fleur Fitzsimons, Thư ký Quốc gia của Hiệp hội Dịch vụ Công (PSA), cho rằng các tài liệu OIA đã phơi bày “chi phí sa thải khổng lồ” này:
“Đây là sự lãng phí tiền thuế một cách khó chấp nhận từ một chính phủ luôn nói về việc chi tiêu khôn ngoan,” bà nói.
“Quan trọng hơn, chúng ta đang mất đi hàng trăm nhà khoa học và nhà nghiên cứu tài năng, những người có thể đóng góp nhiều hơn cho tương lai New Zealand. Điều này sẽ khiến đất nước tụt lại nhiều năm.”
Theo PSA, 209 vị trí bị cắt tại Callaghan, trong đó có nhà khoa học trưởng và 114 nhà khoa học – nhà nghiên cứu, góp phần vào tổng số 650 vị trí nghiên cứu công bị mất trong khu vực công.
Ben Wylie-van Eerd, một cựu nhà khoa học tại Callaghan và đại diện công đoàn, người bị sa thải đầu năm nay, cho biết:
“Nhiều đồng nghiệp của tôi đã rời New Zealand để làm việc tại châu Âu và Úc, nơi kỹ năng của họ được đánh giá cao. Thật buồn khi nói rằng họ khó có khả năng quay lại trong tương lai gần.”
Bộ trưởng Khoa học: “Cải tổ để đổi mới mạnh hơn”
Đáp lại, Bộ trưởng Khoa học Shane Reti cho biết hệ thống khoa học của New Zealand đang trải qua cuộc cải cách lớn nhất trong hơn 30 năm, nhằm tăng hiệu quả và mở rộng cơ hội đổi mới lâu dài.
“Chính phủ đã quyết định giải thể Callaghan Innovation và phân bổ lại các chức năng cốt lõi cho những đơn vị khác trong hệ thống khoa học, công nghệ và đổi mới,” ông nói.
Theo ông Reti, Callaghan bị phân tán quá nhiều nhiệm vụ, bao gồm cấp tài trợ, tư vấn, dịch vụ kỹ thuật, nghiên cứu và hỗ trợ đổi mới cho doanh nghiệp, khiến tổ chức này không thể tập trung vào một mục tiêu rõ ràng.
Chính phủ hiện đã đầu tư 70 triệu đô vào nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI), 71 triệu đô cho công nghệ vật liệu và từ tính tiên tiến, cùng 42 triệu đô cho nền tảng khám phá sinh học (biodiscovery) — tất cả đều nằm trong Viện Công nghệ Tiên tiến mới thành lập.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran