Một dự án phát triển 66 căn nhà gần bờ hồ Whakamaru (Waikato) đã làm dấy lên cuộc chiếm giữ đất do một hapū địa phương thực hiện.
Địa điểm chiếm đóng gần bờ Hồ Whakamaru ở Waikato. Ảnh: LIBBY KIRKBY-MCLEOD / RNZTuy nhiên, vấn đề mà Ngāti Te Kohera đang đấu tranh sâu xa hơn nhiều so với một dự án duy nhất – và không dễ giải quyết.
Chủ đất: “Tưởng rằng đã làm đúng mọi thủ tục”
Chủ đất Jonathan Quigley cho biết ông đã tham vấn rộng rãi với iwi trước khi đề xuất chuyển đổi khu đất từ nông nghiệp sang khu dân cư nông thôn (rural-lifestyle).
“Họ nói rằng quá trình tham vấn được thực hiện rất tốt… nên bạn có thể hiểu vì sao chúng tôi bất ngờ khi việc chiếm giữ bắt đầu ngay ngày đầu tiên phiên điều trần diễn ra.”
Tuy nhiên, hapū Ngāti Te Kohera cho rằng dự án có vấn đề văn hóa, môi trường và pháp lý, và sẽ trở thành một “vết sẹo cảnh quan”.
Vùng đất gần bờ hồ Whakamaru ở Waikato. Ảnh: LIBBY KIRKBY-MCLEOD / RNZLo ngại bắt nguồn từ quá khứ: đất tổ, tổ tiên và hồ thủy điện
Đại diện hapū, Craig Ahipene, cho biết những lo ngại của họ liên quan trực tiếp đến lịch sử mất đất và cách chính quyền hoàng gia (Crown) xây dựng hồ thủy điện trước đây.
Khi con sông bị chặn lại để hình thành hồ Whakamaru:
“Chính quyền thời đó không cho chúng tôi và các hapū khác đưa hài cốt tổ tiên đi nơi khác.”
Do đó, bất kỳ nguy cơ ô nhiễm nào đổ vào dòng sông đều mang ý nghĩa xúc phạm văn hóa sâu sắc.
Ahipene nói:
“Chất thải con người chảy vào dòng sông là tổn hại trầm trọng đến mana, tapu và mouri của tổ tiên – và cả của chúng tôi, những người bảo vệ họ.”
Quigley cho biết đề xuất của ông đã tính đến những lo ngại đó và được thiết kế sao cho không có nước thải nào có thể chảy vào sông, đồng thời bổ sung các biện pháp giảm thiểu tác động môi trường.
Người dân địa phương phản đối: “Hồ không phải nơi để xây 66 ngôi nhà”
Người dân địa phương Hope Woodward cho rằng khu vực ven hồ không phù hợp cho một khu dân cư lớn:
“Nó sẽ trở thành một thí nghiệm môi trường – và nơi này không cần điều đó.”
Bà muốn bảo tồn khu vực như một vùng đất tự nhiên chưa phát triển:
“Chúng ta không còn nhiều nơi như thế này. Nếu xây dựng ở đây, sẽ tạo tiền lệ cho nhiều dự án khác.”
Khu vực chiếm giữ nằm trên đất công, không phải đất của Quigley
Khu chiếm giữ nằm trên khu dự trữ đất công ngay trước mặt khu đất của Quigley. Ông cho biết khu vực hiện được cho là đã đặt rāhui (lệnh cấm tạm thời theo truyền thống Māori), kèm các hạn chế về việc ông và gia đình sử dụng đất.
Hội đồng quận South Waikato xác nhận đã thấy báo cáo về rāhui, nhưng chưa nhận được thông báo chính thức. Người phát ngôn cho biết:
“Raukawa – iwi có trách nhiệm với hapū chiếm giữ khu vực – là cơ quan phù hợp để làm việc về vấn đề này.”
Hội đồng tôn trọng quyền biểu tình hòa bình, song ưu tiên duy trì quyền tiếp cận công cộng và đảm bảo an toàn cháy nổ.
Căng thẳng gia tăng: dọa giết và tổn hại tinh thần
Dù tương tác ngoài đời nhìn chung lịch sự, trên mạng xã hội tình hình căng thẳng hơn nhiều. Quigley cho biết:
“Tôi nhận được lời dọa giết qua Facebook – điều đó thật kinh khủng.”
Ông nói các thông tin sai lệch khiến gia đình ông bị ảnh hưởng nặng nề:
“Vợ tôi rất căng thẳng, con tôi đủ lớn để thấy chuyện này tác động đến tôi như thế nào.”
Ngược lại, thành viên chiếm giữ Jacinta Rata, người có mặt từ ngày đầu tiên, cho biết phía hapū cũng chịu nhiều hy sinh:
“Không ai muốn tình huống này… nhưng nếu chúng tôi không làm gì, sẽ khó sống với điều đó.”
Hapū tuyên bố sẽ tiếp tục cho đến khi đất được bảo vệ
Ahipene khẳng định dù kết quả của dự án thế nào, hapū vẫn sẽ duy trì chiếm giữ cho đến khi bảo vệ được khu đất – và trách nhiệm lớn hơn chỉ là của Quigley:
“Chính quyền hoàng gia đã tạo ra vấn đề này trong quá khứ, và họ phải là một phần của giải pháp.”
Tuy nhiên, ông tỏ ra thiếu niềm tin vào chính phủ hiện tại:
“Đa số công chúng phản đối việc [chính phủ] tấn công môi trường và quyền của người Māori.”
Quyết định dự án dự kiến có trong vài tháng tới
Đề xuất thay đổi quy hoạch hiện đang được ủy ban lập kế hoạch của Hội đồng South Waikato xem xét, và kết quả dự kiến được đưa ra trong vài tháng tới.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran