Các hiệp hội doanh nghiệp New Zealand đã hoan nghênh Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) với Ấn Độ, nhưng NZ First – đối tác trong liên minh cầm quyền – tuyên bố không ủng hộ, gọi đây là một “thỏa thuận tồi”.
Thủ tướng Christopher Luxon và Bộ trưởng Thương mại Todd McClay công bố thỏa thuận. Ảnh: Mark PapaliiĐiều này khiến việc thông qua FTA hiện phụ thuộc vào sự ủng hộ của phe đối lập.
Chính phủ New Zealand tối nay thông báo đã hoàn tất đàm phán FTA với Ấn Độ. Theo đó, 95% kim ngạch xuất khẩu sẽ được xóa bỏ hoặc giảm thuế quan, mang lại lợi ích cho kiwifruit, táo, thịt, len, than đá, lâm sản và nhiều mặt hàng khác.
Tuy nhiên, lợi ích cho ngành sữa còn hạn chế: chỉ bao gồm miễn thuế cho tái xuất, sữa công thức trẻ em dạng khối, và giảm 50% thuế cho albumin sữa giá trị cao theo hạn ngạch.
Các tổ chức như Export NZ, Hiệp hội Chủ rừng NZ, Hiệp hội Công nghiệp Thịt, Beef + Lamb NZ, Horticulture NZ, Liên đoàn Công nghiệp Gỗ NZ, Wools of NZ đều bày tỏ ủng hộ thỏa thuận. Ngược lại, NZ First từ chối hậu thuẫn chính trị, báo hiệu sẽ bỏ phiếu chống khi dự luật được trình Quốc hội.
NZ First: “Thỏa thuận tồi cho New Zealand”
Trong tuyên bố phát đi cùng ngày công bố FTA, lãnh đạo NZ First Winston Peters nói đây là thỏa thuận bất lợi:
“Chúng ta nhượng bộ quá nhiều, đặc biệt về di trú, trong khi không nhận đủ lợi ích, nhất là đối với ngành sữa.”
NZ First đã kích hoạt cơ chế “đồng ý bất đồng” trong thỏa thuận liên minh khi nội các xem xét FTA tuần trước, và khẳng định sẽ bỏ phiếu phản đối dự luật thực thi.
Theo Peters, New Zealand mở cửa thị trường hoàn toàn cho hàng hóa Ấn Độ, nhưng Ấn Độ không giảm các rào cản thuế lớn đối với những sản phẩm sữa chủ lực của New Zealand. Đảng này cũng lo ngại thay đổi về di trú, khi FTA tạo thị thực lao động mới cho công dân Ấn Độ, có thể làm tăng dòng di cư trong bối cảnh thị trường lao động đang căng thẳng.
Thủ tướng Luxon: “Kinh tế lớn thứ ba thế giới – ta cần hiện diện”
Thủ tướng Christopher Luxon bày tỏ tự tin chính phủ sẽ thông qua được luật, dù cần sự ủng hộ của Công đảng:
“Quốc hội từ trước đến nay có sự đồng thuận lưỡng đảng về thương mại. Chúng tôi sẽ tiếp tục xây dựng lập luận cho FTA này.”
Ông cho biết đã giải thích và trấn an NZ First về những nội dung có lợi cho New Zealand, đồng thời nhấn mạnh:
“Đây sẽ là nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. New Zealand cần phải hiện diện tại đó.”
Ngành sữa: Ủng hộ chung, nhưng thất vọng về tiếp cận thị trường
Hiệp hội Các Công ty Sữa New Zealand (DCANZ) nhận định FTA tốt cho đất nước, nhưng chưa đủ cho sữa, khi bơ và phô mai bị loại khỏi thỏa thuận.
Chủ tịch Guy Roper nói Ấn Độ chỉ nhượng bộ rất hạn chế, song thừa nhận chưa quốc gia nào đạt được FTA với Ấn Độ bao gồm sản phẩm sữa cốt lõi, vì nước này muốn bảo vệ thị trường nội địa – do đó New Zealand không bị bất lợi so với đối thủ.
Ông hoan nghênh điều khoản đàm phán lại tiếp cận sữa nếu Ấn Độ cho các nước tương đương điều kiện tốt hơn, cũng như miễn thuế cho tái xuất – cho phép New Zealand xuất nguyên liệu sang Ấn Độ để chế biến, phục vụ xuất khẩu.
Diễn đàn Doanh nghiệp Quốc tế New Zealand nhấn mạnh cần tiếp tục gây sức ép để sữa được đưa vào các vòng sau, bởi sữa chiếm 30% tổng kim ngạch xuất khẩu và tạo rất nhiều việc làm.
Doanh nghiệp xuất khẩu: “Cột mốc chiến lược, mở khóa thị trường lớn”
ExportNZ cho biết các rào cản thuế 30–60%, thậm chí tới 150% với rượu vang, lâu nay đã kìm hãm thương mại. FTA mới sẽ hạ rào cản, đơn giản hóa thủ tục hải quan, giảm chi phí và bảo đảm thông quan trong 48 giờ.
Hiệp hội Chủ rừng NZ nói lâm sản đã là mặt hàng xuất khẩu lớn nhất sang Ấn Độ (126 triệu NZD), FTA tạo nền tảng tăng sản lượng và giá trị, trong bối cảnh kinh tế Ấn Độ dự báo đạt 12 nghìn tỷ NZD vào năm 2030.
Hiệp hội Công nghiệp Thịt gọi đây là “cột mốc chiến lược quan trọng”, giúp gỡ thuế 30% đang áp lên thịt cừu. Beef + Lamb NZ nhận định thỏa thuận đặt New Zealand ngang bằng Australia, tạo khả năng phục hồi và lợi nhuận dài hạn cho nông dân.
Horticulture NZ cho rằng FTA giúp đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, mở cơ hội xây dựng quy mô và giá trị theo thời gian khi Ấn Độ trở thành nền kinh tế lớn thứ ba thế giới.
Liên đoàn Công nghiệp Gỗ NZ và Wools of New Zealand cũng đánh giá FTA tạo cơ hội lớn, tăng tính cạnh tranh, giảm rào cản và củng cố chuỗi giá trị – đặc biệt cho sản phẩm len, trong nỗ lực thay thế vật liệu nhựa.
Chuyên gia: “Chỉ mới là khởi đầu”
TS Rahul Sen, giáo sư kinh tế cấp cao tại AUT, nhận định FTA là bước mở cửa quan trọng để xây dựng quan hệ kinh tế dài hạn với một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Thỏa thuận sẽ được rà soát hằng năm, cho phép mở rộng lợi ích theo thời gian.
Ông đề xuất thành lập think tank tương tự Trung tâm Quan hệ Australia–India, nhằm theo dõi và tối ưu hóa lợi ích từ FTA.
Kết luận: FTA New Zealand – Ấn Độ đang gây tranh cãi chính trị, nhưng được cộng đồng doanh nghiệp xem là bước đi chiến lược trong bối cảnh biến động thương mại toàn cầu, đặt nền móng cho tăng trưởng dài hạn và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran