Tòa án cao nhất của quốc gia đã xác định rằng chính phủ phải tính đến biến đổi khí hậu khi quyết định có đưa các lô dầu khí ra mời thầu hay không.
Ngày thứ Sáu, Tòa án Tối cao đã bác bỏ đơn kháng cáo cho rằng cựu Bộ trưởng Năng lượng và Tài nguyên Megan Woods buộc phải xem xét biến đổi khí hậu khi bà cấp giấy phép thăm dò trên đất liền cho hai công ty vào năm 2021.
Tuy nhiên, tòa án cho rằng biến đổi khí hậu là yếu tố bắt buộc phải được cân nhắc ở giai đoạn sớm hơn – tức là khi chính phủ quyết định có đưa các lô dầu khí ra mời thầu hay không.
Hội đồng gồm năm thẩm phán Tòa án Tối cao nhận định rằng biến đổi khí hậu “rõ ràng là có liên quan trực tiếp” đến một quyết định có thể dẫn tới việc khai thác và tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch, do đó không thể bỏ qua yếu tố này.
Các thẩm phán viết trong phán quyết:
“Biến đổi khí hậu là vấn đề cấp bách đối với New Zealand và ảnh hưởng đến phúc lợi của quốc gia cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn.
“Hơn nữa, Chính phủ Hoàng gia đã thay mặt New Zealand tham gia các cam kết ràng buộc nhằm cắt giảm phát thải khí nhà kính.
“Việc khai thác và tiêu thụ dầu mỏ là những nguồn đóng góp lớn vào lượng phát thải khí nhà kính, không chỉ ở New Zealand mà trên toàn cầu.”
Mục tiêu của Đạo luật Khoáng sản Hoàng gia (Crown Minerals Act) là “thúc đẩy” hoạt động thăm dò, khảo sát và khai thác mỏ “vì lợi ích của New Zealand”.
Tòa án cho rằng khái niệm “lợi ích” này “không đơn thuần chỉ là việc thừa nhận những lợi ích kinh tế phát sinh từ khai thác mỏ”.
Do đó, phán quyết nêu rõ: “Biến đổi khí hậu là một yếu tố liên quan bắt buộc phải xem xét… khi quyết định có đưa giấy phép thăm dò dầu khí ra mời thầu hay không”.
“Điều này là bởi biến đổi khí hậu có liên quan hiển nhiên đến quyết định khởi động một quy trình mà nếu thành công, sẽ tiến tới việc khai thác dầu mỏ.”
Nhóm sinh viên khởi kiện từ năm 2021
Vụ kiện chống lại Bộ trưởng Năng lượng và Tài nguyên đã được theo đuổi đến tận Tòa án Tối cao bởi một nhóm sinh viên luật của Đại học Victoria.
Nhóm Students for Climate Solutions, hiện đổi tên thành Climate Clinic Aotearoa, đã khởi kiện từ năm 2021.
Nhóm cho rằng khi đó Bộ trưởng Năng lượng Megan Woods đã không xem xét đầy đủ tác động của biến đổi khí hậu khi cấp phép, mặc dù Ủy ban Biến đổi Khí hậu đã khuyến cáo chính phủ nên tránh “trói chặt” đất nước vào các tài sản nhiên liệu hóa thạch mới.
Các sinh viên lập luận rằng biến đổi khí hậu cần được xem xét ngay tại thời điểm bộ trưởng quyết định có cấp giấy phép hay không.
Phán quyết ngày thứ Sáu đã bác bỏ lập luận của nhóm sinh viên, với lý do rằng khi quy trình mời thầu đã hoàn tất, việc từ chối cấp phép sau đó sẽ làm suy yếu mục đích ban đầu của việc đưa lô dầu khí ra mời thầu.
Tòa án kết luận rằng giai đoạn phù hợp để xem xét biến đổi khí hậu và các yếu tố bắt buộc khác là ngay từ bước đầu – khi quyết định có mời thầu các lô dầu khí hay không.
Phán quyết cũng cho biết, dù không bắt buộc phải xem xét biến đổi khí hậu ở giai đoạn cấp phép, bà Woods trên thực tế vẫn đã làm điều này một cách đầy đủ.
Bà đã nhận được các tư vấn chi tiết từ các quan chức và nắm rõ nhiều vấn đề liên quan khác, bao gồm công tác xây dựng Chiến lược Năng lượng Quốc gia và chương trình hành động rộng hơn về biến đổi khí hậu.
Phán quyết của Tòa án Tối cao khác với các quyết định trước đó
Trước đó, Tòa án Cấp cao (High Court) đã bác đơn kiện của nhóm sinh viên, cho rằng dù không ai phủ nhận tầm quan trọng của vấn đề biến đổi khí hậu, mục đích của Đạo luật Khoáng sản Hoàng gia vẫn là thúc đẩy việc khai thác nhiên liệu hóa thạch.
Thẩm phán Francis Cooke nhận định:
“Hoạt động này có thể gây bất lợi cho khí hậu, nhưng đó chính là điều mà đạo luật này hướng tới.”
Vì vậy, theo ông, Bộ trưởng Năng lượng đã hành động đúng theo quy định pháp luật.
Tòa Phúc thẩm cũng bác đơn kháng cáo của nhóm sinh viên, khi ba thẩm phán kết luận rằng không có yêu cầu pháp lý buộc bộ trưởng phải xem xét biến đổi khí hậu khi ra quyết định cấp phép.
Tuy nhiên, một trong ba thẩm phán phúc thẩm, Thẩm phán Jillian Mallon, cho rằng biến đổi khí hậu là yếu tố “có thể xem xét” – tức bộ trưởng có quyền cân nhắc nếu bà muốn.
Bà lý giải rằng Đạo luật Ứng phó với Biến đổi Khí hậu, còn được biết đến rộng rãi là Đạo luật Không Carbon (Zero Carbon Act), cho phép các bộ trưởng và cơ quan công quyền tính đến các mục tiêu và ngân sách phát thải của New Zealand khi thực hiện nhiệm vụ của mình.
Trong phán quyết, Thẩm phán Mallon viết:
“Trước tình trạng khẩn cấp về khí hậu đã được thừa nhận, và khi việc đốt nhiên liệu hóa thạch là nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu, sẽ thật kỳ lạ nếu Bộ trưởng phụ trách thăm dò dầu mỏ lại bị ngăn cản không được cân nhắc những yếu tố then chốt này trong phản ứng của New Zealand đối với biến đổi khí hậu, nhất là khi Quốc hội đã quy định trong Đạo luật Ứng phó với Biến đổi Khí hậu rằng những người thực thi quyền hạn có thể làm như vậy.”
Bà đưa ra ví dụ rằng nếu quốc gia đang trên đà vượt quá một trong các ngân sách phát thải, thì “sẽ thật bất thường (và có thể đi ngược lại lợi ích của New Zealand) nếu bộ trưởng không được xem xét bất kỳ khuyến nghị công bố nào của Ủy ban Biến đổi Khí hậu khi quyết định có cấp phép hay không, nhằm thúc đẩy thêm hoạt động thăm dò dầu mỏ ‘vì lợi ích của New Zealand’”.
Tại thời điểm bà Woods cấp hai giấy phép, Ủy ban Biến đổi Khí hậu đã cảnh báo rằng chính phủ không đi đúng lộ trình để đạt các mục tiêu phát thải.
Các dự báo hiện nay cho thấy New Zealand đang trên đà đáp ứng các ngân sách phát thải giai đoạn 2022–2025 và 2026–2030, nhưng không đạt được ngân sách cho giai đoạn 2031–2035.
Theo rnz.co.nz - Hani Dang