Một thẩm phán Tòa Thượng thẩm New Zealand đã ra lệnh Tổng giám đốc Cơ quan Cải huấn (Department of Corrections) phải tuân thủ quy định pháp luật, đảm bảo tù nhân được ra khỏi phòng giam ít nhất một giờ mỗi ngày, nếu không có thể đối mặt với thủ tục khinh thường tòa án.
Giám đốc điều hành Cục Cải huấn Jeremy Lightfoot. Ảnh: RNZ / Diego OpatowskiTheo luật New Zealand, tù nhân có quyền tối thiểu một giờ vận động thể chất mỗi ngày. Quyền này cũng được ghi nhận trong các tiêu chuẩn của Liên Hợp Quốc về đối xử với người bị giam giữ.
Trong phán quyết được công bố trong tuần này, Thẩm phán Jason McHerron của Tòa Thượng thẩm Wellington xác định rằng một số tù nhân tại Nhà tù Auckland – nhà tù an ninh tối đa duy nhất của New Zealand – không được cho ra khỏi phòng giam đủ thời gian theo luật định. Đáng chú ý, thẩm phán tuyên bố quy trách nhiệm cá nhân cho Tổng giám đốc Corrections, ông Jeremy Lightfoot.
Quyền ra khỏi phòng giam là “thiết yếu để tồn tại”
Luật sư nhân quyền tại Wellington, bà Amanda Hill, người đại diện cho một số tù nhân, cho biết thời gian ra khỏi phòng giam là yếu tố sống còn đối với sức khỏe thể chất và tinh thần.
“Cử động tay chân, làm tim đập nhanh hơn một chút, trò chuyện với người khác – những điều đó chúng ta coi là hiển nhiên, nhưng với tù nhân, chúng vô cùng thiết yếu để có thể hoạt động bình thường,” bà Hill nói.
Bà cảnh báo rằng nếu không được ra ngoài, tù nhân có thể rơi vào tình trạng giam giữ biệt lập kéo dài, vốn trái pháp luật, gây ra hàng loạt hệ lụy như hoang tưởng, hung hăng, trầm cảm, lo âu, đau khớp và đau nửa đầu.
Một cựu tù nhân (không được RNZ nêu tên), từng thụ án 5 năm tù vì tội cướp nghiêm trọng, cho biết:
“23 giờ mỗi ngày bị nhốt trong phòng giam, chúng tôi thực sự mong chờ một giờ được ra ngoài. Có người được, có người không. Những người không được ra ngoài thì rất dễ bạo lực, đầu óc căng thẳng cực độ.”
Ông nói thêm rằng một giờ là rất ít và phần lớn thời gian đó dành cho tập luyện, chỉ còn lại ít phút để gọi điện.
Tòa bác lập luận thiếu nhân sự của Corrections
Corrections lập luận rằng thiếu nhân sự và cơ sở vật chất khiến việc mở cửa phòng giam an toàn gặp khó khăn. Tuy nhiên, Thẩm phán McHerron đã bác bỏ lập luận này, khẳng định thiếu nguồn lực không phải lý do hợp pháp để tước quyền tối thiểu của tù nhân.
Bà Hill nhấn mạnh đây là vấn đề đã được nêu ra suốt gần 10 năm, từ Thanh tra (Ombudsman), các cơ quan kiểm tra nhà tù đến các vụ kiện trước đây, nhưng Corrections vẫn không tuân thủ đầy đủ các chỉ đạo của tòa án.
“Sẽ là tình huống chưa từng có nếu một tổng giám đốc cơ quan nhà nước phải ra tòa đối mặt với án phạt tiền hoặc thậm chí là tù giam,” bà Hill nói.
Corrections nói đang tăng cường nhân sự, ưu tiên an toàn
Ông Leigh Marsh, Ủy viên phụ trách dịch vụ giam giữ, cho biết Corrections đang nỗ lực thực hiện lệnh của tòa, bao gồm tăng số lượng nhân viên ngay lập tức để giảm rủi ro khi mở cửa phòng giam đồng thời.
“Chúng tôi đang rất cẩn trọng trong việc tách biệt các nhóm tù nhân để đảm bảo an toàn,” ông Marsh nói, đồng thời thừa nhận mức độ phức tạp gia tăng của các băng nhóm và xu hướng bạo lực khi căng thẳng nảy sinh trong nhà tù.
Cựu Chánh Thanh tra: Phán quyết tạo ra trách nhiệm thực sự
Ông Peter Boshier, cựu Chánh Thanh tra New Zealand, cho rằng phán quyết lần này đi xa hơn những gì Thanh tra có thể làm.
“Thanh tra chỉ có thể đưa ra khuyến nghị. Nhưng phán quyết này tạo ra hậu quả pháp lý và trách nhiệm rõ ràng – thậm chí trớ trêu là có thể dẫn đến việc bị tước tự do,” ông nói.
Ông Boshier cũng chỉ trích Corrections chậm thay đổi, ví von cơ quan này như ‘một con tàu chạy than thế kỷ 19 cố gắng đổi hướng – cực kỳ chậm chạp’.
Hiện 69 tù nhân đã nộp đơn kiện diện rộng chống lại Tổng Chưởng lý, đại diện cho Corrections. Vụ việc dự kiến đưa ra xét xử vào năm 2027.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran