Việc cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden gần đây được chẩn đoán mắc ung thư tuyến tiền liệt di căn một lần nữa đã thu hút sự chú ý đến căn bệnh này – một trong những nguyên nhân gây tử vong do ung thư hàng đầu ở nam giới New Zealand.
Cựu Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt ác tính vào đầu tháng này. Ảnh: CHRIS KLEPONIS / AFPTheo Quỹ Ung thư Tuyến tiền liệt New Zealand, cứ 8 người đàn ông Kiwi thì có 1 người sẽ mắc bệnh này trong suốt cuộc đời.
“Ở New Zealand, con số đó tương đương với khoảng 4000 ca chẩn đoán mỗi năm, và đáng tiếc là hơn 730 người chết vì bệnh này,” CEO Peter Dickens chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với RNZ.
Tuyến tiền liệt là gì?
Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ nằm bên dưới bàng quang, có chức năng sản xuất một phần chất lỏng trong tinh dịch. Ở nam giới trưởng thành, tuyến này có kích thước bằng quả óc chó và thường to lên theo độ tuổi.
Đáng chú ý, nam giới Māori có nguy cơ tử vong sau khi chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt cao hơn 72% so với người không phải Māori. Ngoài ra, 61% trường hợp phát hiện bệnh mà không có bất kỳ triệu chứng nào.
Tại sao bệnh ung thư tuyến tiền liệt của Biden lại được phát hiện muộn?
Biden – hiện 82 tuổi – được chẩn đoán mắc ung thư tuyến tiền liệt di căn sang xương và được chấm điểm Gleason 9, cho thấy mức độ bệnh tiến triển nặng. Điểm Gleason càng cao (tối đa là 10) thì nguy cơ lan rộng của tế bào ung thư càng lớn.
Người phát ngôn của ông Biden cho biết ông không được tầm soát ung thư tuyến tiền liệt từ năm 2014.
Bác sĩ tiết niệu Simon van Rij ở Auckland nhận định điều này không bất thường vì ung thư tuyến tiền liệt thường không có triệu chứng cho đến khi đã lan ra ngoài tuyến. Ông cũng lưu ý rằng:
"Nhiều nam giới lớn tuổi có thể mắc ung thư tuyến tiền liệt mà không biết và tử vong vì các nguyên nhân khác. Việc chẩn đoán và điều trị quá mức cũng có thể gây ra các tác dụng phụ không cần thiết."
Triệu chứng cảnh báo là gì?
Mặc dù bệnh có thể không có triệu chứng, nhưng một số dấu hiệu cần lưu ý bao gồm:
• Đi tiểu nhiều hơn hoặc có cảm giác buốt
• Có máu trong tinh dịch hoặc nước tiểu
• Khó tiểu hoặc tiểu ngắt quãng
“Chẩn đoán sớm là yếu tố quan trọng. Nếu bạn phát hiện bệnh trước khi có triệu chứng, khả năng điều trị thành công cao hơn,” ông Dickens nói.
Khi nào nên tầm soát ung thư tuyến tiền liệt?
Tùy thuộc vào từng người. Hướng dẫn tại New Zealand là:
• Từ 50 tuổi trở lên, nam giới nên nói chuyện với bác sĩ về xét nghiệm máu PSA.
• Nếu có tiền sử gia đình (ví dụ cha mắc bệnh), nên bắt đầu xét nghiệm từ tuổi 40 vì nguy cơ cao hơn gấp 2-3 lần.
Đối với người trên 70 tuổi, xét nghiệm có thể không cần thiết nếu không có triệu chứng hoặc tiền sử. Tuy nhiên, Dickens cho rằng:
“70 là tuổi mới 60 – nhiều người vẫn khỏe mạnh và có thể sống đến 90 tuổi, nên nếu kỳ vọng sống trên 10 năm, vẫn nên xét nghiệm.”
Phương pháp chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt:
1. Xét nghiệm PSA (Prostate-Specific Antigen)
o Là xét nghiệm máu đo mức kháng nguyên đặc hiệu cho tuyến tiền liệt.
o PSA cao không đồng nghĩa là ung thư, có thể do các bệnh lành tính như phì đại tuyến tiền liệt.
Xét nghiệm máu PSA đơn giản giúp chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt. Ảnh: 123RF2. Chụp MRI
o Hiện nay, nếu PSA tăng, các bác sĩ thường chỉ định MRI trước khi thực hiện sinh thiết – giúp tránh các xét nghiệm xâm lấn không cần thiết.
3. Sinh thiết tuyến tiền liệt
o Lấy mẫu mô để kiểm tra dưới kính hiển vi.
o Có thể gây đau, nhiễm trùng hoặc chảy máu, nhất là với người lớn tuổi.
4. Khám trực tràng bằng ngón tay (Digital Rectal Exam)
o Có thể phát hiện những bất thường trong tuyến tiền liệt.
o Mặc dù nhiều người e ngại, đây vẫn là xét nghiệm quan trọng nên được thực hiện định kỳ.
New Zealand có chương trình tầm soát ung thư tuyến tiền liệt quốc gia không?
Hiện tại không có chương trình tầm soát quốc gia miễn phí cho ung thư tuyến tiền liệt như đối với ung thư vú.
Ông Dickens cho biết đã đến lúc New Zealand nên thử nghiệm chương trình tầm soát, đặc biệt khi đã nhận được lời mời tham gia một dự án thử nghiệm của châu Âu. Tuy nhiên, ngân sách quốc gia gần đây không phân bổ nguồn lực cho việc này, khiến Quỹ Ung thư Tuyến tiền liệt thất vọng.
“Không có quốc gia nào hiện có chương trình sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt toàn quốc,” bác sĩ van Rij xác nhận, “nhưng với các phương pháp chẩn đoán hiện đại, rủi ro điều trị quá mức đã giảm đáng kể – mở ra khả năng triển khai chương trình tầm soát."
Tập trung vào các cộng đồng có nguy cơ cao
Bác sĩ van Rij nhấn mạnh sự bất bình đẳng trong chăm sóc sức khỏe giữa Māori và non-Māori:
“Nam giới Māori thường phát hiện bệnh muộn và có nguy cơ tử vong cao hơn, vì vậy cần tăng cường tầm soát trong nhóm này.”
Các nhóm nguy cơ nên được ưu tiên tầm soát bao gồm:
• Người có tiền sử gia đình mắc ung thư tuyến tiền liệt
• Người mang gen đột biến BRCA1 hoặc BRCA2
• Nam giới Māori, Thái Bình Dương, hoặc gốc Phi-Caribbean
Kết luận
Mặc dù việc chẩn đoán của Joe Biden là tin buồn, nó giúp nâng cao nhận thức về căn bệnh này.
Đệ nhất phu nhân Jill Biden hôn chồng, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, sau khi ông có bài phát biểu từ biệt toàn quốc từ Phòng Bầu dục của Nhà Trắng ở Washington, DC, vào ngày 15 tháng 1 năm 2025. Ảnh: MANDEL NGAN / AFP“Thật đáng tiếc khi phải chờ đến khi một người nổi tiếng mắc bệnh thì mới được quan tâm, nhưng đó là thực tế,” ông Dickens nói.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran