Hôm nay, Bộ trưởng Tài chính Nicola Willis sẽ công bố Ngân sách 2025 trong bối cảnh ngân sách eo hẹp nhất trong vòng một thập kỷ, với chỉ 1,3 tỷ NZD dành cho chi tiêu vận hành mới — bao gồm cả điều chỉnh theo lạm phát và các chi phí tăng thêm.
Cắt giảm là điều không tránh khỏi
Trong bối cảnh tài chính bị siết chặt, bà Willis đã chuẩn bị dư luận cho một loạt biện pháp "tái ưu tiên" – cách nói khác của chính phủ liên minh cho việc cắt giảm các sáng kiến hiện tại để tập trung vào những ưu tiên khác.
Bà Willis thẳng thắn: “Việc tái ưu tiên này đòi hỏi xem xét kỹ lưỡng và phải đưa ra những lựa chọn khó khăn nhưng cần thiết." Việc này bao gồm rà soát từng dòng ngân sách và cả các khoản dự phòng đã cam kết trước đó.
Phần lớn các khoản cắt giảm sẽ nhắm vào các chương trình được khởi xướng dưới thời chính phủ Lao động trước đây, nhưng một số chương trình lâu dài cũng có thể bị ảnh hưởng. Việc cắt giảm thêm nhân sự trong khu vực công cũng đang được dự báo.
Chính phủ đã tiết lộ một khoản tiết kiệm hơn 1 tỷ NZD trong 4 năm tới nhờ giảm nhanh số người trong diện nhà ở khẩn cấp – một ví dụ tiêu biểu cho chính sách "tái ưu tiên".
Thay đổi KiwiSaver đang được cân nhắc
Một trong những khoản chi lớn bị nghi ngờ sẽ bị cắt là chương trình KiwiSaver, hiện tiêu tốn khoảng 1 tỷ NZD mỗi năm cho ngân sách.
Hiện tại, người từ 18 tuổi trở lên có thể nhận tối đa 521 NZD mỗi năm từ chính phủ nếu họ đóng góp ít nhất 1040 NZD vào KiwiSaver.
Bà Willis đã nhiều lần từ chối loại trừ khả năng xét duyệt mức thu nhập đối với khoản trợ cấp này, cho biết người dân “hãy chờ xem”. Giới hạn thu nhập được đồn đoán có thể là 180.000 NZD.
Ngoài ra, chính phủ cũng có thể nâng tỷ lệ đóng góp tối thiểu của chủ lao động lên trên mức hiện tại là 3%, như một cách để thúc đẩy tăng trưởng tài khoản KiwiSaver.
Hỗ trợ doanh nghiệp có thể tăng nhẹ
Ngân sách năm nay có thể bao gồm các biện pháp khiêm tốn nhằm hỗ trợ tăng trưởng doanh nghiệp. Cụ thể là cho phép khấu hao nhanh hơn đối với tài sản phục vụ tăng năng suất – giúp doanh nghiệp giảm thuế trong ngắn hạn.
Thủ tướng Christopher Luxon cho rằng thay đổi quy định khấu hao vốn “là một ý tưởng không tồi” khi các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ và thiết bị.
Chính phủ đã công bố ưu đãi thuế trị giá 75 triệu NZD cho nhà đầu tư nước ngoài và chuyên gia công nghệ, bao gồm điều chỉnh quy định về vốn mỏng và chương trình chia sẻ cổ phần cho nhân viên.
Hỗ trợ chi phí sinh hoạt: Có nhưng chọn lọc
Người dân có thể kỳ vọng một số biện pháp hỗ trợ chi phí sinh hoạt, tuy nhiên bà Willis nhấn mạnh sẽ không có “phát kẹo miễn phí” trong Ngân sách năm nay.
Chi tiêu mới sẽ chỉ dành cho các ưu tiên quan trọng như: y tế, giáo dục, pháp luật và trật tự, quốc phòng và một số khoản đầu tư xã hội thiết yếu.
Một số gói chi tiêu đã được công bố trước Ngân sách, gồm:
• 140 triệu NZD để cải thiện tỷ lệ đi học
• 100 triệu NZD cho giáo dục toán học
• 275 triệu NZD cho các chương trình đầu tư xã hội
Xét duyệt các khoản trợ cấp khác
Ngoài KiwiSaver, nhiều chương trình hỗ trợ khác có thể bị xét duyệt. Trong đó có chương trình Best Start – trợ cấp 73 NZD/tuần cho trẻ dưới 1 tuổi – có thể bị giới hạn đối tượng nhận.
Tuy nhiên, bà Willis khẳng định sẽ không có thay đổi đối với khoản Winter Energy Payment, trị giá 555 triệu NZD/năm.
Một số gợi ý từ Bộ Tài chính bao gồm: xét duyệt lại chương trình đi lại miễn phí ngoài giờ cao điểm cho người trên 65 tuổi và việc chính phủ chi trả một phần học phí đại học – nhằm hướng tới chi tiêu hiệu quả hơn.
Ngân sách "hỗ trợ học tập" cho giáo dục đặc biệt
Bộ trưởng Giáo dục Erica Stanford hé lộ Ngân sách năm nay sẽ ưu tiên cho học sinh có nhu cầu đặc biệt, bao gồm học sinh khuyết tật và rối loạn học tập.
Một phần ngân sách này sẽ đến từ việc chấm dứt chương trình Kāhui Ako, trị giá 118 triệu NZD – vốn bị đánh giá là không hiệu quả.
Những thay đổi khác có thể xảy ra
Các điều chỉnh tiềm năng khác đang được truyền thông đề cập gồm:
• Nới lỏng lệnh cấm người nước ngoài mua nhà
• Cắt giảm ngân sách thường niên của RNZ
• Cắt bỏ các sáng kiến không hiệu quả
Theo 1news.co.nz – Noo Thuyen