Trong khi công nghệ và tự động hóa ngày càng phát triển, nhiều ngành nghề từng phổ biến tại New Zealand đang dần biến mất, để lại dấu hỏi lớn về tương lai nghề nghiệp và vai trò của con người trong thị trường lao động hiện đại.
Trong 25 năm qua, 77 phần trăm nhân viên trạm xăng đã mất việc. Ảnh: RNZ / Dan CookTheo dữ liệu do Infometrics công bố, nhiều công việc truyền thống đã biến mất trong vòng 25 năm qua. Đứng đầu danh sách là nhân viên trạm xăng, với 77% số lượng việc làm biến mất — tương đương 5557 người. Trước đây, họ thường giúp khách hàng đổ xăng hoặc kiểm tra xe, nhưng hiện nay người dân chủ yếu tự phục vụ.
Những công việc đang dần bị thay thế
Ngoài nhân viên trạm xăng, nhiều công việc khác cũng giảm mạnh:
• Nhân viên đặt cược qua điện thoại: giảm 86%
• Công nhân sản xuất giày dép: giảm 82%
• Nhân viên phân loại bưu phẩm: giảm 76%
• Thư ký văn phòng và nhân viên nhập dữ liệu cũng giảm mạnh
Gareth Kiernan, chuyên gia dự báo của Infometrics, cho biết các công việc liên quan đến hỗ trợ hành chính như thư ký, đánh máy, nhập dữ liệu... đã giảm từ 98.700 người xuống còn 41.861 kể từ năm 2000. Tuy nhiên, nhiều vai trò này đã chuyển đổi thành các vị trí quản lý hành chính cao hơn, như quản lý văn phòng, quản lý dự án và quản lý cơ sở y tế — tăng từ 25.543 lên 74.634 người.
Công nghệ và tự động hóa là yếu tố chính
Giáo sư Jarrod Haar từ Đại học Massey cho rằng công nghệ đã khiến máy móc trở nên rẻ hơn và hiệu quả hơn, dẫn đến việc giảm nhu cầu sử dụng lao động trong nhiều ngành. Ví dụ:
• Người từng cần thư ký giờ có thể dùng trợ lý ảo
• Nhiều quy trình sản xuất như dệt, nhuộm, xử lý da... đã được chuyển ra nước ngoài hoặc tự động hóa hoàn toàn
Trong ngành nông nghiệp, đặc biệt là chăn nuôi cừu, cũng có xu hướng giảm số lượng lao động do ứng dụng máy móc hiện đại.
Sự chuyển dịch không hoàn toàn tiêu cực
Giáo sư Paula O’Kane từ Đại học Otago cho rằng không phải mọi sự biến mất đều mang tính tiêu cực. Nhiều người từ các công việc sản xuất đã chuyển sang vai trò thiết kế, sáng tạo hoặc vận hành hệ thống tự động, giúp họ có công việc thú vị và có giá trị hơn. Tuy nhiên, vẫn có một nhóm người rơi vào các công việc đơn giản, ít được coi trọng hơn.
Bà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc liên tục nâng cao kỹ năng để theo kịp sự thay đổi của công nghệ, đặc biệt là các kỹ năng:
• Giao tiếp
• Đàm phán
• Sáng tạo
• Làm việc nhóm
Cũng có sự sụt giảm về số lượng người tự gọi mình là thợ máy may. Ảnh: 123RFAI – Nhân tố thay đổi lớn tiếp theo
AI đang bắt đầu thay thế công việc nhập liệu và hành chính, và có thể gây ra một số mất việc trong ngắn hạn. Tuy nhiên, thị trường lao động sẽ thích nghi với sự xuất hiện của các công việc mới — những vị trí kết hợp giữa con người và AI.
Lời khuyên từ các chuyên gia là người lao động cần:
• Thích nghi nhanh
• Tập trung vào giá trị bản thân có thể mang lại
• Trang bị kỹ năng mềm & công nghệ
Khoảng cách giàu – nghèo có thể gia tăng?
Một số chuyên gia lo ngại rằng nếu các công việc "trung cấp" bị AI thay thế, khoảng cách giữa người có kỹ năng cao và người lao động phổ thông sẽ tăng. Những công việc như chăm sóc sức khỏe, giáo dục, và dịch vụ — tuy thiết yếu nhưng thường bị đánh giá thấp về mặt tài chính — cần được tôn trọng và trả công xứng đáng hơn.
“Chúng ta cần đầu tư vào con người, không chỉ để họ có việc làm, mà để họ có cuộc sống đầy đủ và có ý nghĩa,” giáo sư O’Kane nói.
Theo rnz.co.nz – Noo Thuyen