Bạn đã bao giờ ước rằng khoản thuế thu nhập mình đóng có thể được chuyển vào tài khoản tiết kiệm cá nhân thay vì nộp cho chính phủ chưa?
Đó chính là ý tưởng đằng sau một kế hoạch cải cách thuế táo bạo do cựu Bộ trưởng Tài chính Sir Roger Douglas và Giáo sư Kinh tế Robert MacCulloch (Đại học Auckland) đề xuất.
Kế hoạch này lần đầu được đưa ra vào năm 2016 và đã được cập nhật cho bối cảnh năm 2025.
Bối cảnh già hóa dân số và gánh nặng phúc lợi
“Ngay từ năm 2016, chúng tôi đã cảnh báo rằng chi tiêu phúc lợi sẽ trở thành gánh nặng khi dân số già hóa – từ y tế cho đến lương hưu – và chúng ta cần bảo vệ hệ thống phúc lợi khỏi bị cắt giảm,” ông MacCulloch chia sẻ.
“Lúc đó, Bộ trưởng Tài chính Bill English không quan tâm. Ông ấy nói đó là việc của các chính phủ tương lai và người dân sẽ phải thích nghi.”
Tuy nhiên, từ đó đến nay, theo MacCulloch, chưa có chính phủ nào hành động để giải quyết vấn đề.
Kế hoạch tiết kiệm thay cho thuế thu nhập
Theo đề xuất cập nhật, phần thuế thu nhập cho mức thu nhập dưới 60.000 NZD/năm sẽ không nộp vào ngân sách chính phủ mà được chuyển vào các tài khoản tiết kiệm cá nhân để dùng cho:
• Chi phí y tế
• Lương hưu cá nhân
• Bảo hiểm rủi ro
Phần thuế từ thu nhập trên 60.000 NZD vẫn sẽ được thu để hỗ trợ những người có thu nhập thấp hoặc tài khoản tiết kiệm không đủ. Mô hình này giữ lại yếu tố phân phối lại thu nhập – tương tự như hệ thống của Pháp, không giống Mỹ, nơi người thu nhập thấp thường không được chăm sóc y tế đầy đủ.
“Chất lượng dịch vụ sẽ tăng, chi phí cho chính phủ giảm, và người thu nhập thấp sẽ được hỗ trợ tốt hơn,” ông MacCulloch nói.
“Quá nhiều người thu nhập thấp hiện không có khoản tiết kiệm nào trong KiwiSaver. Mô hình này sẽ giúp thay đổi điều đó.”
Mô hình tiết kiệm – cụ thể mỗi năm một người có thể tích lũy:
• 9.450 NZD cho tài khoản y tế
• 7.350 NZD cho hưu trí
• 4.200 NZD cho bảo hiểm rủi ro
Tổng cộng khoảng 21.000 NZD/năm – một con số đáng kể so với hệ thống hiện tại.
Thuế doanh nghiệp sẽ được giảm để hỗ trợ các doanh nghiệp đóng góp vào tài khoản nhân viên.
Các đề xuất cắt giảm chi tiêu công gây tranh cãi:
• Loại bỏ trợ cấp ngành điện ảnh
• Cắt giảm trợ cấp điện mùa đông cho các hộ giàu
• Bãi bỏ ưu đãi thuế cho chủ nhà cho thuê
• Dừng hỗ trợ ngành rừng trồng, thủy sản, và huyết thanh
Tăng tuổi nghỉ hưu lên 70 trong vòng 20 năm và áp dụng kiểm tra thu nhập đối với các khoản vay học phí và trợ cấp sinh viên.
Lợi ích từ lãi kép – yếu tố then chốt bị bỏ lỡ
“Không có gì kỳ diệu bằng sức mạnh của lãi suất kép. Nhưng các chính phủ, bao gồm cả New Zealand, đang bỏ qua nó,” ông MacCulloch nhấn mạnh.
“Nếu thực hiện mô hình này, tình hình tài chính quốc gia sẽ cải thiện đáng kể.”
Ông cảnh báo rằng hiện nay chính phủ không có kế hoạch thực tế nào để trở lại thặng dư ngân sách. Ngay cả những dự báo lạc quan nhất cũng chỉ cho thấy thặng dư nhỏ vào năm 2029, sau đó lại thâm hụt vì chi tiêu y tế và lương hưu.
“Nếu không có cải cách mạnh tay, chúng ta sẽ phải đối mặt với một cú va chạm kinh tế chậm rãi – nhưng chắc chắn sẽ đến.”
“Tôi đã đưa ra đề xuất, nhưng họ không quan tâm. Tôi đã từ bỏ kỳ vọng vào họ. Nhưng nếu không làm gì, toàn bộ hệ thống y tế sẽ xuống cấp.”
So sánh với Australia
• Trung bình một tài khoản KiwiSaver của người New Zealand chỉ có 30.000 NZD
• Trong khi đó, tài khoản hưu trí bắt buộc tại Úc đã đạt mức 300.000 NZD/người nhờ cơ chế tiết kiệm bắt buộc và lãi kép
“New Zealand đang tụt lại phía sau. Nhưng kế hoạch này có thể giúp chúng ta bắt kịp,” ông kết luận.
Theo rnz.co.nz – Noo Thuyen