Đảng Lao động đã chính thức công bố chính sách thuế lãi vốn, với lãnh đạo Chris Hipkins khẳng định chính sách này sẽ đảm bảo những người thu lợi từ bất động sản phải đóng góp phần thuế công bằng của họ.
Bài kiểm tra “bright-line” hiện tại – vốn đánh thuế lãi vốn đối với các bất động sản được bán trong vòng hai năm kể từ khi mua – sẽ được thay thế bằng thuế CGT. Bài kiểm tra miễn trừ đối với nhà ở chính sẽ được áp dụng tương tự cho CGT.
Các tài liệu cho thấy số tiền thuế dự kiến thu được 700 triệu đô la mỗi năm trong bốn năm tới sẽ được “khoanh riêng” để chi cho lĩnh vực y tế.
“Hiện nay, hệ thống thuế của chúng ta đang thưởng cho hoạt động đầu cơ bất động sản thay vì những người tạo ra việc làm và thúc đẩy nền kinh tế. Chúng tôi sẽ thay đổi điều đó,” Hipkins nói.
“Những thay đổi thuế đơn giản, có mục tiêu rõ ràng này sẽ đảm bảo những người thu lợi từ bất động sản phải trả phần thuế công bằng, tạo sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp và sáng tạo của người New Zealand.”
Hipkins cho biết ông tin rằng đây sẽ là “sự thay đổi tiến bộ nhất đối với hệ thống thuế của New Zealand trong một thế hệ”.
Các dự báo cho thấy nguồn thu ban đầu sẽ tăng 100 triệu đô la trong năm đầu tiên, tăng lên 385 triệu đô la trong năm thứ hai, 965 triệu đô la trong năm thứ ba, và đạt 1,35 tỷ đô la vào năm 2030 – trung bình 700 triệu đô la mỗi năm trong giai đoạn bốn năm.
Đảng Lao động công bố chính sách vào lúc 5 giờ sáng thứ Ba sau khi chi tiết bị rò rỉ cho RNZ trong kỳ nghỉ dài cuối tuần.
Hipkins nói rằng sẽ không có cuộc điều tra nào về người đã làm rò rỉ thông tin, nhưng nếu phát hiện ai trong đảng là người cố tình làm rò rỉ, họ sẽ bị khai trừ.
“Tôi sẽ không tham gia trò đoán mò,” Hipkins nói. “Nếu chúng tôi phát hiện được người đó, và họ cố tình làm điều đó, thì họ sẽ không còn là thành viên của Đảng Lao động nữa.”
Đảng đã tranh luận nội bộ về việc nên theo đuổi thuế tài sản hay thuế lãi vốn (CGT), và RNZ cho biết CGT đã thắng áp đảo gần như tuyệt đối trong cuộc bỏ phiếu của nghị sĩ.
Chính sách áp dụng mức thuế 28% đối với lợi nhuận từ việc bán các bất động sản không phải nhà ở chính hoặc trang trại, bắt đầu từ tháng 7 năm 2027.
“Ví dụ, nếu hai đối tác kinh doanh mỗi người sở hữu 50% một bất động sản đầu tư, và tài sản đó được bán với lợi nhuận ròng 100.000 đô la, thì mỗi người sẽ phải nộp 28% thuế trên phần lợi nhuận 50.000 đô la của mình,” tài liệu chính sách nêu rõ.
Thuế này sẽ không có hiệu lực hồi tố – các tài liệu cũng làm rõ rằng mọi khoản lợi nhuận trước ngày 1 tháng 7 năm 2027 sẽ được miễn trừ.
“Chúng tôi hiểu rằng với nhiều người New Zealand, việc sở hữu căn nhà thứ hai là một trong số ít cách đáng tin cậy để tiến lên và đảm bảo an toàn cho tuổi hưu... Tất cả lợi nhuận mà họ đã có trước đây sẽ không bị đánh thuế. Những thay đổi này đặt ra quy tắc công bằng hơn cho tương lai, tạo sân chơi bình đẳng cho doanh nghiệp trong nước.”
Đảng cho biết sẽ có “nhiều lựa chọn khác nhau” cho việc định giá tài sản vào ngày chuyển tiếp 1 tháng 7, phù hợp với khuyến nghị của Nhóm công tác về thuế.
Thuế CGT cũng sẽ không áp dụng khi tài sản được chuyển giữa vợ/chồng hoặc bạn đời, và chi phí cải tạo vốn sẽ được trừ khi tính lợi nhuận ròng – với yêu cầu chứng minh rõ ràng rằng cải tạo đó đã được thực hiện.
Thừa kế tài sản sẽ không bị coi là “sự kiện hiện thực hóa”, nghĩa là cái chết của một thành viên trong gia đình dẫn đến chuyển nhượng tài sản sẽ không kích hoạt nghĩa vụ thuế lãi vốn. Trong trường hợp đó, tài sản sẽ được định giá tại thời điểm chuyển giao cho người thi hành di chúc.
Các khoản lỗ vốn – khi bất động sản được bán thấp hơn giá mua – có thể được chuyển tiếp để giảm nghĩa vụ thuế lãi vốn trong tương lai.
Hipkins liên hệ chính sách này với “Quỹ Tương lai” mà ông công bố vào tuần trước.
“Những thay đổi thuế có mục tiêu hôm nay bổ sung cho kế hoạch đó bằng cách khuyến khích đầu tư nhiều hơn vào doanh nghiệp trong nước. Sự lựa chọn rất rõ ràng: tiếp tục thưởng cho đầu cơ và tụt lại phía sau, hoặc ủng hộ lao động, đổi mới và cơ hội ngay tại quê hương.”
Hipkins nói mục tiêu của thuế này vừa là để tăng thu ngân sách, vừa để thay đổi hành vi đầu tư.
“Chúng ta không thể trở nên giàu có bằng cách chỉ mua đi bán lại nhà cửa cho nhau.”
Ông khẳng định CGT là chính sách thuế của Đảng Lao động và họ sẽ không vận động cho thuế tài sản – nhưng cũng không hoàn toàn bác bỏ khả năng áp dụng thuế tài sản, vốn được đề xuất bởi Đảng Xanh và Te Pāti Māori.
“Nếu họ có thể giành đa số trong Quốc hội mà không cần sự ủng hộ của Đảng Lao động, thì tất nhiên họ có thể làm điều đó,” ông chỉ nói đến mức đó khi được hỏi về việc bác bỏ thuế tài sản.
Người phát ngôn tài chính Barbara Edmonds cho rằng thuế tài sản sẽ không hiệu quả trừ khi Australia cũng áp dụng tương tự. Bà nói các dự báo về thuế tài sản cũng cho thấy nguy cơ “từ 1 đến 4% tài sản rời khỏi New Zealand”.
Medicard
Chính sách thuế này đi kèm một chương trình trợ cấp chi trả toàn bộ chi phí cho ba lần khám bác sĩ miễn phí mỗi năm cho mỗi người dân New Zealand, sử dụng “Medicard” để theo dõi quyền lợi và lượt sử dụng – cấp từ khi sinh hoặc khi được cấp quyền cư trú và quốc tịch.
Theo chi tiết công bố sau đó, thẻ Medicard sẽ lưu trữ thông tin nhận dạng, có phiên bản ứng dụng và được tích hợp với hệ thống y tế cộng đồng – đồng thời vẫn được thiết kế cho người không sử dụng công nghệ số và hỗ trợ đa ngôn ngữ.
“Một trong sáu người New Zealand không đủ khả năng đến gặp bác sĩ khi họ bị bệnh. Một số phòng khám đã thu gần 100 đô la cho mỗi lần khám,” Hipkins nói.
“Điều đó không phải ngẫu nhiên. Đó là kết quả trực tiếp từ việc Christopher Luxon cắt giảm ngân sách y tế và giảm thuế cho các công ty thuốc lá cùng giới đầu cơ bất động sản.”
Tài liệu cho thấy các lượt khám miễn phí chỉ áp dụng trong năm hiện tại và không thể “tích lũy” cho các năm sau. Chính sách bao gồm các cuộc hẹn với bác sĩ hoặc y tá, nhưng không áp dụng cho các dịch vụ vốn đã miễn phí như tiêm chủng, khám ACC hoặc khám ngoài giờ.
Đảng Lao động sẽ tài trợ thêm cho đào tạo và hỗ trợ các phòng khám áp dụng hệ thống sàng lọc bệnh nhân mới.
“Việc sử dụng sàng lọc sẽ không tính vào ba lượt khám miễn phí,” tài liệu nêu rõ.
“Medicard sẽ tích hợp với My Health Account – hệ thống danh tính y tế kỹ thuật số của New Zealand – và trong ứng dụng, bạn cũng có thể truy cập thông tin của con mình.”
Người phát ngôn y tế Ayesha Verrall cho biết chính sách này sẽ giúp giảm số người tránh đến bác sĩ vì không đủ khả năng chi trả – điều mà cuối cùng lại khiến hệ thống y tế tốn kém hơn.
“Đây là một lựa chọn chính trị. Khi người dân không đủ tiền để gặp bác sĩ hoặc y tá địa phương, những vấn đề nhỏ trở thành nghiêm trọng, khiến họ bệnh nặng hơn và phải nhập viện – điều này vừa gây căng thẳng, vừa khiến hệ thống y tế tốn nhiều chi phí hơn.”
“Tôi đã gặp những bác sĩ sẵn sàng chữa bệnh miễn phí từ tiền túi vì họ biết những người có thẻ Dịch vụ Cộng đồng không đủ tiền kiểm tra tiểu đường.”
“Những thay đổi hôm nay là một phần trong cách chúng ta chuyển từ hệ thống chữa bệnh sang hệ thống phòng ngừa, giúp người dân khỏe mạnh hơn, giảm tải giường bệnh và giúp ngành y tập trung vào sức khỏe, chứ không chỉ là bệnh tật.”
Bà cho biết ban đầu thẻ chỉ được sử dụng tại phòng khám bác sĩ gia đình đã đăng ký, nhưng sẽ được triển khai dần cho các cơ sở y tế cộng đồng khác.
Tổng chi phí cho các chính sách y tế này vượt hơn 2 tỷ đô la trong bốn năm.
Hệ thống sàng lọc lâm sàng trị giá 30 triệu đô la mỗi năm sẽ đảm bảo bệnh nhân cần khám trong ngày có thể được tiếp nhận, và Đảng Lao động ước tính hệ thống này có thể giảm tải 1,9 triệu lượt khám bác sĩ mỗi năm, đồng thời hợp lý hóa thêm 2,9 triệu lượt khác.
Tài liệu dẫn phân tích độc lập năm 2022 cho thấy các bác sĩ gia đình đang bị thiếu hụt khoảng 7,6% kinh phí – tương đương 137 triệu đô la – và nêu rõ đề xuất thành lập Cơ quan Định giá Độc lập để đảm bảo chi phí khám bệnh được cập nhật đúng mức. Cơ quan này được ước tính tiêu tốn 6 triệu đô la mỗi năm.
Việc gắn chi phí độc lập với ba lượt khám miễn phí có thể là gánh nặng tài chính lớn cho chính phủ Lao động tương lai.
Đảng ước tính cần 323 triệu đô la trong năm đầu tiên để tài trợ các lượt khám miễn phí, tăng lên 490 triệu đô la mỗi năm sau đó.
Các cam kết khác bao gồm 5 triệu đô la mỗi năm hỗ trợ có mục tiêu cho các phòng khám ở khu vực có nhu cầu cao, đảm bảo đủ cơ sở vật chất phục vụ bệnh nhân; và rà soát việc sử dụng khám bệnh từ xa (telehealth) để tránh tình trạng thiếu bác sĩ khám trực tiếp.
Đảng cũng sẽ chi khoảng 5 triệu đô la mỗi năm cho các công cụ ghi chép y tế bằng AI và công nghệ số khác nhằm giảm gánh nặng hành chính.
Ngoài ra, họ sẽ “hỗ trợ bác sĩ cung cấp thông tin chất lượng cho bệnh nhân để giảm các lượt khám đơn giản đối với người có bệnh mãn tính”, giúp tiết kiệm thêm khoảng 1 triệu lượt khám bác sĩ mỗi năm, với chi phí 5 triệu đô la năm đầu, sau đó giảm còn 3 triệu đô la/năm.
Cuối cùng, các bác sĩ sẽ được tiếp cận cùng danh mục sản phẩm y tế quốc gia mà Health NZ đang mua sắm tập trung, giúp rút ngắn thời gian chờ đợi và nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.
Verrall cho biết chi phí cho các lượt khám miễn phí được tính toán dựa trên số lượt khám hiện tại và chi phí trung bình. Bà nói đảng kỳ vọng các chính sách bổ trợ khác sẽ giúp “kiểm soát” nhu cầu tăng thêm từ chính sách khám miễn phí.
“Tôi nghĩ 2 triệu lượt khám bổ sung mỗi năm là ước tính hợp lý, chúng tôi có kế hoạch cho đến 4,5 triệu lượt... và tự tin rằng chương trình này trong ba năm có thể được đáp ứng trong năng lực nhân lực hiện có. Dĩ nhiên, Đảng Lao động cũng muốn đào tạo thêm nhiều bác sĩ gia đình – và chúng tôi sẽ công bố chính sách đó sau.”
“Nếu không làm điều này, mọi sáng kiến khác để sửa chữa hệ thống y tế đều sẽ thất bại – và đó chính là điều đang diễn ra dưới chính phủ hiện tại.”
Phe đối lập chính trị phản công
Bộ trưởng Tài chính của Đảng Quốc gia, Nicola Willis, đã chỉ trích chính sách này trên chương trình Morning Report, gọi đây là “ý tưởng tồi tệ” sẽ đặt “một gánh thuế khổng lồ lên nền kinh tế New Zealand” và phản đối việc coi thuế này là hẹp, cho rằng nó sẽ áp dụng cho toàn bộ bất động sản thương mại.
Giáo sư Craig Elliffe của Đại học Otago – chuyên gia thuế từng tham gia Nhóm công tác về thuế của chính phủ Lao động năm 2017 – cho rằng chính sách này thực tế là hẹp và có mục tiêu rõ ràng, bao phủ ít hơn so với các mô hình tương tự ở nước ngoài, và là “hình thức CGT đơn giản, sạch sẽ nhất” dễ triển khai.
Đảng ACT gọi loại thuế này là “gây chia rẽ” và là cách để “hạ bệ người thành công”, trong khi Đảng New Zealand First cho rằng việc rò rỉ thông tin chắc chắn khiến Hipkins lo lắng, và chính sách này chỉ là “bước mở đầu cho Đảng Xanh hoặc Đảng Māori đẩy mạnh con đường phân phối tài sản theo hướng xã hội chủ nghĩa cực đoan”.
Một cuộc thăm dò RNZ–Reid Research tháng trước cho thấy 43% người được hỏi ủng hộ áp thuế CGT lên bất động sản đầu tư, 36% phản đối và 22% chưa quyết định.
Theo rnz.co.nz - Hani Dang