Quyết định của chính phủ trong việc hủy bỏ nghĩa vụ của các trường học phải thực thi Hiệp ước Waitangi đã khiến các nhóm đại diện cho hội đồng trường, giáo viên và hiệu trưởng sửng sốt.
Chính phủ trước đó dự định thay đổi trọng tâm của yêu cầu này trong Luật Giáo dục, nhưng hôm thứ Ba đã thông báo sẽ loại bỏ hoàn toàn điều khoản đó.
Bộ trưởng Giáo dục Erica Stanford cho biết Hiệp ước là trách nhiệm của Hoàng gia, không phải của các trường học.
“Hội đồng trường cần có định hướng rõ ràng, và chúng tôi đang cung cấp điều đó. Các bạn cần đảm bảo kết quả công bằng cho học sinh Māori, cần giảng dạy tiếng Māori và có năng lực văn hóa phù hợp,” bà nói.
“Nhưng điều chưa rõ ràng là một nghĩa vụ theo hiệp ước được giao phó một cách vô lý mà họ phải tự giải mã.”
Bà Stanford cho biết các nghĩa vụ của Hoàng gia theo Hiệp ước trong hệ thống giáo dục thuộc thẩm quyền của bà với tư cách là Bộ trưởng Giáo dục, và bà rất nghiêm túc với điều đó.
Yêu cầu liên quan đến Hiệp ước hiện có trong Luật Giáo dục quy định rằng các trường học phải thực thi Te Tiriti o Waitangi, bao gồm đảm bảo các kế hoạch, chính sách và chương trình giảng dạy địa phương phản ánh phong tục địa phương (tikanga Māori), tri thức Māori (mātauranga Māori) và thế giới quan Māori (te ao Māori); thực hiện mọi biện pháp hợp lý để cung cấp giảng dạy về tikanga Māori và te reo Māori; và đạt được kết quả công bằng cho học sinh Māori.
Chính phủ trước đó đang xúc tiến một bản sửa đổi nhằm thay đổi mục tiêu của Hiệp ước, đặt việc đạt được kết quả công bằng làm hành động ưu tiên, và thay thế các cụm từ về “chương trình giảng dạy địa phương phản ánh tikanga, mātauranga và te ao Māori” bằng “các chương trình giảng dạy và học tập”.
Một số giáo viên và hiệu trưởng không hài lòng với đề xuất đó, nhưng thông báo mới đây còn đi xa hơn, khiến các tổ chức như Hiệp hội Hội đồng Trường, Liên đoàn Hiệu trưởng và Công đoàn Giáo viên (Viện Giáo dục) phản ứng gay gắt.
Chủ tịch Te Whakarōpūtanga Kaitiaki Kura o Aotearoa – Hiệp hội Hội đồng Trường New Zealand, bà Meredith Kennett, cho biết sự thay đổi này sẽ làm suy yếu vị thế pháp lý và thực tế của hội đồng trường với tư cách là cơ quan thuộc Hoàng gia, và có thể gây tổn hại đến sự gắn kết xã hội rộng lớn hơn, mà không mang lại lợi ích rõ ràng.
Bà cho biết các hội đồng trường chưa bao giờ gặp khó khăn với yêu cầu đó.
Kennett nói rằng điều khoản này không gây hại, nhưng việc loại bỏ nó thì có.
“Để hiểu được thống kê về tỷ lệ chuyên cần và thành tích của thanh thiếu niên Māori, bạn phải hiểu lịch sử của chúng ta – và điều đó bao gồm cả Te Tiriti,” bà nói.
“Sự hiểu biết đó giúp xây dựng các chính sách trường học thực tế, hiệu quả và bao dung hơn.”
Chủ tịch Liên đoàn Hiệu trưởng Leanne Otene cho biết điều khoản này là phương thức để chính phủ thực thi nghĩa vụ theo Hiệp ước trong các trường học, và nếu bị loại bỏ, nội dung liên quan đến Māori sẽ gặp nguy hiểm.
“Chính thông qua các trường học mà chính phủ có thể bảo đảm cơ chế thực hiện cam kết với Hiệp ước,” bà nói.
“Con em Māori có quyền được học về lịch sử của mình, nghe ngôn ngữ của mình và trải nghiệm văn hóa của mình. Thực tế là các trường công lập sẽ không còn bị buộc phải làm điều đó nữa, và khi không có nghĩa vụ rõ ràng, các trường sẽ chịu áp lực từ phe cực đoan nhằm xóa bỏ yếu tố Māori khỏi chương trình giảng dạy. Khi không còn cơ chế giám sát, mọi thứ sẽ thay đổi – và bộ trưởng biết rõ điều đó.”
Công đoàn giáo viên và hiệu trưởng Viện Giáo dục cho biết sự thay đổi này là một phần trong chuỗi các “đòn tấn công” vào hệ thống giáo dục.
“Chúng ta đã chứng kiến việc loại bỏ te reo khỏi các sách đọc dành cho trẻ nhỏ, cắt giảm ngân sách chương trình Te Ahu o te Reo, cắt giáo viên hỗ trợ Māori, và giờ là xóa bỏ điều khoản yêu cầu hội đồng trường thực thi Te Tiriti – điều này cho thấy rõ chính phủ đang cố tình hạ thấp vai trò của Te Tiriti trong giáo dục và trong toàn xã hội,” công đoàn nêu.
Nhóm giáo dục thuộc Diễn đàn Chủ tịch Iwi Quốc gia (National Iwi Chairs Forum) cho biết họ lo ngại và thất vọng trước quyết định của chính phủ.
Họ nói rằng động thái này xóa bỏ mọi khát vọng đạt được kết quả công bằng cho học sinh Māori và trao cho các trường một “cách thoát dễ dàng” để phớt lờ nhu cầu của học sinh Māori.
Trong một thông cáo báo chí với tư cách là lãnh đạo Đảng ACT (chứ không phải thứ trưởng giáo dục), David Seymour cho biết sự thay đổi này là “một bước tiến lớn cho giáo dục”.
“Với thay đổi này, hội đồng trường vẫn có thể lựa chọn giảng dạy bao nhiêu về tikanga, mātauranga Māori và te reo Māori tùy thích. Tuy nhiên, luật sẽ không còn bắt buộc họ phải làm vậy — và đó là điểm khác biệt. Quyền tự quyết nên thuộc về tất cả người dân New Zealand,” ông nói.
Seymour cho biết đảng của ông đã nghe ý kiến từ các phụ huynh cho rằng chương trình học của con em họ có quá nhiều nội dung về Māori.
“Chúng ta hoàn toàn có thể tôn trọng và trân trọng vị trí của ngôn ngữ cũng như văn hóa Māori mà không cần phải gượng ép lồng ghép nó vào mọi khía cạnh của đời sống,” ông nói.
Theo rnz.co.nz - Hani Dang