Trong suốt năm 2025, phóng viên tài chính của RNZ – Susan Edmunds – đã đều đặn trả lời các thắc mắc của độc giả trên nền tảng trực tuyến và podcast No Stupid Questions. Dưới đây là những câu hỏi được quan tâm nhiều nhất trong năm qua.
Phóng viên chuyên về tài chính của RNZ, Susan Edmunds, trả lời các câu hỏi của quý vị. Ảnh: RNZCó thể đi nước ngoài khi đang nhận lương hưu NZ Super không?
Câu hỏi:
Tôi chưa đến tuổi nghỉ hưu nhưng đang lên kế hoạch. Con gái tôi sống ở Canada và tôi muốn sang thăm, thậm chí dùng nhà cháu làm căn cứ để đi du lịch. Tôi được biết nếu rời New Zealand quá 26 tuần thì có thể bị mất lương hưu NZ Super, trừ khi làm thủ tục với Work and Income. Nếu đã sống và làm việc cả đời ở New Zealand thì tại sao lại bị hạn chế chuyện đi lại khi nghỉ hưu?
Susan đã chuyển câu hỏi này tới Bộ Phát triển Xã hội (MSD). Theo MSD, vấn đề cốt lõi là giữ cho hệ thống lương hưu bền vững về mặt tài chính.
Ông Harry Fenton, Tổng giám đốc phụ trách chính sách quốc tế và thế hệ, cho biết điều kiện hưởng NZ Super (NZS) từ trước đến nay luôn dựa trên thời gian cư trú tại New Zealand.
“Đây là một trong những yếu tố giúp chương trình lương hưu duy trì tính bền vững,” ông nói.
Theo quy định hiện hành:
• Người nhận NZ Super có thể ra nước ngoài tối đa 26 tuần và vẫn nhận lương hưu, miễn là trở về New Zealand trong vòng 30 tuần.
• Nếu muốn ở nước ngoài lâu hơn, có thể nộp đơn theo diện general portability, khi đó mức lương hưu sẽ tỷ lệ thuận với số năm cư trú tại New Zealand từ 20–65 tuổi.
• Người định cư lâu dài ở nước ngoài có thể nhận toàn bộ hoặc một phần NZ Super nếu quốc gia đang sinh sống có hiệp định an sinh xã hội với New Zealand.
Hiện New Zealand có hiệp định với 10 quốc gia, bao gồm Canada, Australia và Vương quốc Anh.
Ngoài ra, những người chuyển đến một số quốc đảo Thái Bình Dương cũng có thể nhận lương hưu theo tỷ lệ thời gian cư trú tại New Zealand.
Không còn đi làm, có rút toàn bộ tiền KiwiSaver được không?
Câu hỏi:
Tôi 35 tuổi khi KiwiSaver bắt đầu. Tôi đi làm toàn thời gian cho đến năm nay thì được chẩn đoán bị thoái hóa khớp cột sống và không thể tiếp tục làm việc. Hiện tôi gần 55 tuổi, còn 10 năm nữa mới đến tuổi nghỉ hưu. Tôi và chồng đang nhận trợ cấp supported living. Tôi không còn đóng KiwiSaver từ lương nữa. Tôi có thể rút toàn bộ tiền KiwiSaver không?
Susan cho biết đây là tình huống rất khó khăn, nhưng quy định KiwiSaver khá chặt chẽ.
Bạn không thể đóng tài khoản KiwiSaver như tài khoản ngân hàng. Sau khi đã tham gia:
• Bạn chỉ có thể ngừng đóng góp,
• Và chỉ được rút tiền trong các trường hợp đặc biệt: đủ 65 tuổi, khó khăn tài chính nghiêm trọng, mua nhà lần đầu, mắc bệnh nặng, hoặc rời New Zealand vĩnh viễn (không áp dụng nếu chuyển sang Australia).
Susan đã hỏi ông Rupert Carlyon, nhà sáng lập nhà cung cấp KiwiSaver Koura, và được trả lời:
“Chỉ được rút tiền vì khó khăn tài chính nghiêm trọng nếu không đủ tiền chi trả sinh hoạt hằng ngày hoặc không thể thanh toán các hóa đơn.”
Luật KiwiSaver định nghĩa bệnh nghiêm trọng là tình trạng:
• Khiến người tham gia hoàn toàn và vĩnh viễn không thể làm bất kỳ công việc phù hợp nào, hoặc
• Có nguy cơ tử vong nghiêm trọng và cận kề.
Nếu vẫn có khả năng làm một số công việc, có thể không đủ điều kiện. Tuy nhiên, người lao động nên liên hệ trực tiếp với nhà cung cấp KiwiSaver để được tư vấn cụ thể.
“Điểm tích cực là khi đủ 65 tuổi, họ có thể rút và sử dụng số tiền này cho giai đoạn tiếp theo của cuộc sống,” ông Carlyon nói.
Tài sản của cha mẹ có bị dùng để chi trả viện dưỡng lão không?
Câu hỏi:
Cha mẹ tôi ngoài 70 tuổi. Cha đang ở viện dưỡng lão do nhà nước chi trả. Khi bán căn hộ trong làng hưu trí, họ sẽ nhận khoảng 150.000 NZD, cộng thêm 50.000 NZD tiền tiết kiệm. Nếu mẹ mất trước cha, chính phủ có dùng số tiền đó để trả chi phí chăm sóc cho cha không, hay sẽ được chia cho con cái theo di chúc?
Susan cho biết tổng tài sản này vẫn dưới ngưỡng xét trợ cấp chăm sóc.
Ngưỡng tài sản trong trường hợp này là 284.636 NZD. Chỉ phần tài sản vượt quá mức này mới ảnh hưởng đến trợ cấp của chính phủ. Do đó, tiền thừa kế sẽ không bị dùng để chi trả chăm sóc, nếu vẫn dưới ngưỡng.
Một người trong cặp đôi cần chăm sóc dài hạn, người kia có phải trả tiền không?
Câu hỏi:
Nếu một người trong mối quan hệ thực tế cần chăm sóc y tế lâu dài, chính phủ có yêu cầu người còn lại chi trả khi tiền của người bệnh cạn kiệt không?
Câu trả lời ngắn gọn là: có thể có.
Theo ông Graham Allpress, Tổng giám đốc MSD phụ trách dịch vụ khách hàng:
• Khi xét trợ cấp chăm sóc tại viện dưỡng lão, thu nhập và tài sản của cả hai người trong mối quan hệ đều được tính.
• Chỉ khi tổng tài sản và thu nhập dưới mức quy định, người bệnh mới đủ điều kiện nhận trợ cấp chăm sóc nội trú.
Cụ thể:
• Nếu chỉ một người cần chăm sóc, tổng tài sản của cặp đôi không được vượt quá 155.873 NZD (không tính nhà ở và xe),
• Hoặc 284.636 NZD nếu muốn đưa nhà và xe vào diện xét.
Ngoài chăm sóc nội trú, các hình thức hỗ trợ khác như supported living payment cũng được đánh giá dựa trên thu nhập hộ gia đình.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran