Những người ủng hộ năng lượng tái tạo cho rằng việc hàng nghìn kết nối khí gas qua đường ống mới vẫn được lắp đặt mỗi năm là điều “điên rồ”, trong bối cảnh nguồn cung khí tự nhiên của New Zealand đang suy giảm nhanh chóng.
Người phụ nữ bật bếp ga (Nguồn: istock.com)Các tổ chức thúc đẩy điện khí hóa cảnh báo rằng các hộ gia đình sử dụng gas sẽ phải đối mặt với hóa đơn tăng mạnh trong ngắn hạn và chi phí chuyển đổi rất lớn trong tương lai khi buộc phải rời bỏ nhiên liệu hóa thạch. Theo họ, lượng khí gas còn lại nên được ưu tiên cho ngành sản xuất và doanh nghiệp, những lĩnh vực đang đứng trước quá trình chuyển đổi tốn kém và phức tạp.
Một số ý kiến cho rằng, thay vì cấm hoàn toàn các kết nối gas mới, chính phủ nên triển khai chiến dịch nâng cao nhận thức kết hợp với cơ chế tài chính hỗ trợ người dân chuyển sang điện.
Kết nối gas mới vẫn tiếp diễn
Dữ liệu từ sổ đăng ký khí gas cho thấy tổng số kết nối gas “đang hoạt động” đã giảm và tốc độ kết nối mới cũng chậm lại. Tuy nhiên, hơn 2.000 kết nối mới vẫn được bổ sung trong năm qua, tương đương gần 200 kết nối mỗi tháng.
Tổ chức phi lợi nhuận Rewiring Aotearoa ước tính còn khoảng 300.000 hộ gia đình sử dụng bình gas LPG cho nấu nướng hoặc sưởi ấm. Dù không có số liệu công khai chính xác, lượng LPG dùng cho sinh hoạt gia đình đã tăng 9% trong giai đoạn 2017–2023, theo dữ liệu mới nhất.
Nhà bán lẻ gas lớn nhất cả nước, Genesis, đã ngừng nhận kết nối gas qua đường ống mới từ năm ngoái. Tuy nhiên, một số đơn vị khác vẫn cung cấp dịch vụ này. Vector, đơn vị sở hữu và phân phối mạng lưới gas tại Auckland, cho biết vẫn cho phép kết nối mới nếu khách hàng tự chi trả toàn bộ chi phí lắp đặt, thường khoảng 2.000 NZD.
Vector hiện có khoảng 120.000 hộ gia đình kết nối gas, nhưng dự báo từ năm 2029 sẽ không còn khách hàng mới. Dù vậy, ông Mark Toner, Giám đốc chính sách công và pháp lý của Vector, nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền lựa chọn của người tiêu dùng.
“Rất nhiều người thích nước nóng vô tận và bếp gas,” ông nói, đồng thời thừa nhận tương lai dài hạn của gas tại New Zealand là rất bất định, nhưng khẳng định chưa có nguy cơ thiếu gas cho hộ gia đình trong thời gian gần.
“Điều điên rồ tuyệt đối”
Ông Andrew Eagles, Giám đốc điều hành Hội đồng Công trình Xanh New Zealand, gọi việc vẫn còn kết nối gas mới là “điều điên rồ tuyệt đối”. Một báo cáo của tổ chức này cho thấy nếu thay thế hệ thống sưởi và nước nóng bằng điện, lượng gas tiết kiệm được cho ngành công nghiệp vào năm 2035 sẽ đúng bằng lượng mà nhà ở và các tòa nhà đang tiêu thụ.
“Doanh nghiệp thì đóng cửa, sa thải lao động, trong khi ngoài kia vẫn có người lắp gas mới – dù điện hóa sẽ rẻ hơn rất nhiều cho hộ gia đình,” ông nói.
Giá gas bán lẻ đã tăng mạnh và chưa có dấu hiệu giảm, nhưng thông điệp này vẫn chưa đến được với nhiều chủ nhà, theo ông Mike Casey, CEO của Rewiring Aotearoa. Các nhà phát triển bất động sản cũng bị thúc đẩy xây nhà với chi phí ban đầu thấp nhất, dẫn đến việc lắp máy nước nóng gas rẻ hơn thay vì máy bơm nhiệt đắt tiền nhưng hiệu quả hơn về lâu dài.
“Hệ quả là gánh nặng kinh tế bị đẩy sang người ở,” Casey nói, đồng thời nhấn mạnh gas không còn rẻ, không tốt cho sức khỏe và không còn là lựa chọn hợp lý.
Giám đốc điều hành Hội đồng Xây dựng Xanh, Andrew Eagles, cho rằng việc vẫn tiếp tục lắp đặt đường ống dẫn khí đốt mới vào nhà dân là "điên rồ". Ảnh: Được cung cấp bởi NZGBC (Nguồn: rnz.co.nz)Chủ nhà muốn “chia tay” gas
Bà Pip Gay (71 tuổi) ở Auckland cho biết gia đình bà đã dần chuyển hầu hết thiết bị từ gas sang điện trong suốt 26 năm qua, chỉ còn lại bếp gas.
“Chỉ riêng phí duy trì kết nối đã hơn 70 NZD mỗi tháng, trong khi tiền gas chỉ khoảng 3 NZD,” bà nói và bày tỏ mong muốn loại bỏ hoàn toàn gas, nhưng chi phí thay thế bếp quá cao ở giai đoạn cuối đời.
Câu chuyện của bà phản ánh thực trạng của nhiều hộ gia đình: nhìn thấy lợi ích của điện và năng lượng mặt trời, nhưng không đủ khả năng chi trả ban đầu hoặc không còn đủ thời gian để thu hồi vốn.
Chi phí ban đầu để lắp đặt hệ thống khí đốt có thể rẻ hơn nhiều so với hệ thống điện đối với các nhà phát triển. (Nguồn: rnz.co.nz)Nguy cơ “cạn gas” và bài toán chuyển đổi
Dù chính phủ đã dỡ bỏ lệnh cấm thăm dò dầu khí, dành 200 triệu NZD để khuyến khích phát triển mỏ mới và xem xét nhập khẩu LNG, nhiều chuyên gia cho rằng đây chỉ là giải pháp tốn kém và thiếu bền vững.
Genesis cho biết quyết định ngừng kết nối mới được đưa ra khi nguồn cung gas quốc gia suy giảm nhanh hơn dự báo. “Điện là nguồn năng lượng hiệu quả và tiết kiệm nhất,” đại diện Genesis nói.
Theo ông Eagles, việc tìm kiếm mỏ gas mới chỉ là “chiến lược dựa vào hy vọng”: “Chúng ta đang dần cạn gas.”
Giám đốc doanh thu của Genesis, Stephen England-Hall, cho biết cuộc khủng hoảng năng lượng đã khiến công ty ngừng tiếp nhận khách hàng sử dụng khí đốt mới (Nguồn: rnz.co.nz)Tài chính là chìa khóa
Các chuyên gia cho rằng giải pháp tài chính, chứ không phải lệnh cấm, mới là chìa khóa để thúc đẩy chuyển đổi. Rewiring Aotearoa ủng hộ đề xuất của Local Government New Zealand về chương trình vay dài hạn do chính quyền địa phương bảo lãnh, cho phép người dân chuyển khoản vay sang chủ mới khi bán nhà.
Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu Simon Watts. Ảnh: RNZ / Nick Monro (Nguồn: rnz.co.nz)Bộ trưởng Năng lượng Simon Watts cho biết hiện chưa thấy cần thêm trợ cấp cho thị trường gas dân dụng, nhưng xác nhận đang xem xét đề xuất tài chính này và dự kiến ra quyết định trong năm mới.
“Nếu không có kế hoạch ngừng hoạt động mạng lưới gas một cách có trật tự, quá trình chuyển đổi sẽ trở nên hỗn loạn và người dân dễ bị tổn thương sẽ chịu thiệt hại nặng nề,” ông Casey cảnh báo.
Theo 1news.co.nz – Khoa Tran