Các nhà đàm phán cho hay thỏa thuận trong tương lai của Taranaki Maunga (ngọn núi Taranaki) sẽ không ngăn được việc lôi kéo iwi (bộ tộc những người Maori) và hapū (một nhánh của bộ tộc) vào việc điều hành công viên quốc gia.
Taranaki Mauga. Ảnh: Andy Jackson/ 123rfHiệp ước Waitangi đối với Taranaki Maunga sẽ được ký vào thứ Sáu, đặt ra biện pháp cho việc lấy lại ngọn núi.
Tiếp đó, từng người trong số tám iwi của Taranaki sẽ đưa ra văn bản bồi thường và luật liên quan.
Chính sách quản lý công viên quốc gia rộng 36.000 ha đã được ký kết nhưng nhà đàm phán Liana Poutu cho biết các thỏa thuận mới sẽ không thay thế các quyền và nghĩa vụ đất đai, lãnh thổ của bộ tộc.
"Việc đền bù sẽ không giảm đi, hoặc thay thế, hoặc vượt quá vai trò của hapū và iwi đối với ngọn núi."
"Những thỏa thuận này không tiếp quản bất cứ thứ gì mà iwi và hapū đã có."
Te Tōpuni Kōkōrangi - một nhóm được bổ nhiệm bởi iwi và Crown - sẽ phát triển các kế hoạch quản lý công viên để Bộ trưởng Bộ Bảo tồn và Te Tōpuni Ngarahu - một nhóm đại diện tất cả các iwi của Taranaki - phê duyệt.
Nhà đàm phán Jamie Tuuta cho biết ở trên đỉnh, nơi được người Maori coi là tupuna, sẽ có một cái tên với đầy đủ pháp lý là Te Kāhui Tupua với Te Tōpuni Kōkōrangi đóng vai trò là đại diện của nó.
"Thực tế, Te Kāhui Tupua thông qua Te Tōpuni Kōkōrangi sẽ được coi như thể đó là cơ quan iwi và cơ quan công quyền cho các mục đích của Đạo luật quản lý tài nguyên.
"Điều đó mang lại cho Te Tōpuni Kōkōrangi, thay mặt cho Te Kāhui Tupua, khả năng đệ trình và tham gia vào việc lập kế hoạch. Nó cũng sẽ là một cơ quan công cộng cho các mục đích của Đạo luật Chính quyền Địa phương."
Poutu nói rằng, mặc dù có sự thay đổi, nhưng thỏa thuận đã nêu rõ các nghĩa vụ của Crown đối với te Tiriti o Waitangi theo Đạo luật Bảo tồn.
"Chúng tôi đang cố gắng đảm bảo rằng Te Tōpuni Ngārahu sẽ là một nơi tập thể, không được sử dụng như một one-stop shop (1 trung tâm phức hợp). Tổng giám đốc cũng như bộ phận vẫn có trách nhiệm đối với từng cá nhân iwi và hapū."
Văn bản đền bù sẽ diễn ra tại Ngāruahine Aotearoa Pā vào thứ Sáu, để vinh danh Quý tộc quá cố Tihi 'Daisy', người đã từng đàm phán cho thỏa thuận maunga.
Noble nổi tiếng là người ủng hộ hapū, iwi và môi trường.
Các cuộc đàm phán kéo dài bảy năm, Crown và iwi đã đồng ý vào năm 2017 để chia sẻ trách nhiệm của họ đối với ngọn núi .
Te Papakura o Taranaki sẽ vẫn là một công viên quốc gia mà DOC quản lý hàng ngày, một phần vì iwi cảnh giác với trách nhiệm pháp lý đi kèm với việc tiếp cận cộng đồng không bị hạn chế, đó là điểm mấu chốt của Crown.
Thỏa thuận sẽ được giải thích tại 14 buổi gặp mặt trực tiếp trên khắp Taranaki và tại Auckland, Hamilton, Tauranga, Palmerston North, Wellington, đỉnh của Đảo Nam, Christchurch và Dunedin với năm buổi truyền hình trực tuyến khác.
Nếu iwi phê chuẩn, sẽ có một buổi ký kết chính thức, và sau đó dự luật sẽ được chuyển đến Quốc hội để trở thành luật.
Ngọn núi được lấy vào năm 1865 như việc tịch thu đất đai của người Maori vì "nổi loạn" trong Chiến tranh Taranaki.
Năm 1978, ngọn núi được trao cho Hội đồng ủy thác người Maori Taranaki nhưng ngay lập tức được tặng lại cho quốc gia. Tòa án Waitangi đã tìm thấy rất ít bằng chứng cho thấy hapū đã đồng ý với việc trao đất.
Theo www.rnz.co.nz - Lan Trinh
