Hội đồng Quận Clutha vừa miễn cưỡng chấp thuận hợp tác với các hội đồng khu vực phía Nam để cùng quản lý và cung cấp dịch vụ nước, trong bối cảnh thời hạn nộp kế hoạch cho Bộ Nội vụ New Zealand chỉ còn chưa đầy một tháng.
Sông Clutha Mata-Au. Ảnh: RNZ / Tess BruntonTrước đó, bốn hội đồng đã lên kế hoạch thành lập tổ chức kiểm soát do hội đồng đồng sở hữu (council-controlled organisation), nhưng Hội đồng Quận Waitaki bất ngờ rút lui vào tháng trước, buộc ba hội đồng còn lại phải cân nhắc tiếp tục mô hình Southern Water Done Well hay tách riêng.
Phân tích tiết kiệm hàng trăm triệu đô nhưng ít hơn so với kế hoạch ban đầu
Theo báo cáo của Morrison Low Advisory, nếu chỉ ba hội đồng tham gia, người đóng thuế sẽ tiết kiệm khoảng 392 triệu đô đến năm 2054 – thấp hơn 220 triệu đô so với phương án có Waitaki. Tuy nhiên, báo cáo cho rằng đây là con số thận trọng và có thể tăng nếu các hội đồng khác tham gia sau này.
Quyết định này không đạt đồng thuận tuyệt đối. Thị trưởng Clutha Bryan Cadogan bày tỏ sự tức giận nhưng cho rằng đây là lựa chọn duy nhất để tránh sự can thiệp của chính phủ, trong bối cảnh nợ công và chi phí tăng, nguy cơ tăng thuế trên 20% và thời hạn đang cận kề.
“Nếu đi một mình, chúng ta sẽ mất tiếng nói và để người ngoài Wellington quyết định cho quận,” ông cảnh báo.
Nhiều nghị viên cho biết họ cảm thấy “bị dồn vào chân tường”, lo ngại mất quyền kiểm soát tài sản và tăng phí cho người dân.
Bộ Nội vụ cảnh báo về kế hoạch riêng của Waitaki
Tại cuộc họp, hội đồng được thông báo rằng kế hoạch riêng của Waitaki có “nhiều lỗ hổng nghiêm trọng” và Bộ Nội vụ dự kiến cử chuyên gia vào can thiệp, đồng thời thúc đẩy hội đồng này quay lại hợp tác.
Các nghị viên Clutha cũng thông qua khả năng mở rộng hợp tác với Timaru và Waitaki trong tương lai, với điều kiện chi phí bổ sung không đổ lên vai các hội đồng hiện tại.
Lợi ích và rủi ro với Clutha
Báo cáo cho thấy, khi tham gia mô hình mới, nợ và doanh thu từ dịch vụ nước sẽ không còn ảnh hưởng đến hạn mức vay của hội đồng, giúp tăng khả năng vay thêm khoảng 8 triệu đô. Tuy nhiên, cũng có nguy cơ mất một phần quyền kiểm soát địa phương và mất việc làm giá trị cao do tập trung hóa quản lý.
Mục tiêu: Giải pháp khu vực, do cộng đồng dẫn dắt
Chủ tịch Southern Water Done Well kiêm Thị trưởng Quận Central Otago Tamah Alley khẳng định mô hình này được thiết kế để bảo vệ cộng đồng địa phương và đảm bảo quản trị hiệu quả.
“Đây là giải pháp tập trung vào khu vực, do cộng đồng dẫn dắt, và vẫn giữ quyền quyết định dịch vụ nước trong tay địa phương,” bà nói.
Dự kiến, thực thể dịch vụ nước mới sẽ đi vào hoạt động vào tháng 7/2027, quản lý 24 hệ thống cấp nước đô thị và 10 hệ thống cấp nước nông thôn.
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran