Trong bối cảnh dân số già hóa và chi tiêu công ngày càng tăng, các cơ quan như Bộ Tài chính, Sở Thuế Inland Revenue và các chuyên gia tài chính đều cho rằng New Zealand cần xem xét lại hệ thống thuế hiện tại.
Trong khi Sở Thuế cảnh báo rằng thuế cần tăng để đáp ứng nhu cầu dịch vụ công trong tương lai, CPA Australia cũng gợi ý nên cân nhắc áp dụng thuế lãi vốn (capital gains tax) – điều mà New Zealand hiện chưa có.
Nhưng thực tế, người dân New Zealand đang đóng bao nhiêu thuế? Và mức thuế đó so với các nước khác như thế nào?
Gia đình trung bình ở New Zealand đóng gần 40.000 NZD tiền thuế mỗi năm
Theo tính toán của hãng tư vấn Infometrics, một hộ gia đình hai người với thu nhập trung bình mỗi người là 72.900 NZD/năm (chưa tính hỗ trợ từ Working for Families), sẽ phải đóng khoảng:
• 14.100 NZD/người cho thuế thu nhập (income tax)
• 11.600 NZD tiền thuế hàng hóa và dịch vụ (GST)
• Khoảng 3.800 NZD cho thuế địa phương (local government rates)
Tổng cộng: khoảng 39.800 NZD/năm cho các loại thuế và phí.
“Chính phủ trung ương vẫn thu hơn 90% tổng tiền thuế từ các hộ gia đình,” Giám đốc điều hành Brad Olsen cho biết.
So với năm 2023, mức thuế này đã tăng đáng kể:
• +985 NZD tiền rates
• +3.182 NZD tiền thuế thu nhập và GST
Vì sao người dân thường cảm thấy “bị sốc” khi tăng rates hơn tăng thuế?
Ông Olsen lý giải rằng thuế địa phương (rates) được gửi thông báo cụ thể tới từng nhà nên dễ nhận thấy, trong khi các loại thuế khác như PAYE hay GST lại “ẩn” trong lương hoặc chi tiêu hàng ngày.
“Chúng ta thường phàn nàn về việc tăng rates, nhưng thuế thu nhập và GST thực tế cao gấp 10 lần.”
New Zealand có phải là quốc gia thu thuế cao? Không hẳn
Theo ông Shamubeel Eaqub, kinh tế trưởng của Simplicity, nếu xét theo tỷ lệ thuế trên GDP, năm 2023:
• New Zealand: 34%
• Trung bình OECD: 33,9%
• Pháp: 44%
• Đan Mạch: 43,4%
• Ý: 42,8%
Dù nằm ở nhóm trung bình cao, New Zealand vẫn là một trong những nước có gánh nặng thuế thấp nhất theo tỷ lệ tax wedge (thuế so với chi phí lao động), đứng thứ ba sau Chile và Colombia.
Lý do là vì New Zealand không áp dụng các loại thuế như thuế tài sản, thuế an sinh xã hội hay thuế lãi vốn, khiến thu nhập từ lao động (PAYE) và chi tiêu (GST) trở thành hai nguồn thu chính của chính phủ.
“Chúng ta đánh thuế rất nhiều vào lao động, trong khi các nước khác phân bổ đều hơn,” ông Craig Renney từ Hội đồng Công đoàn CTU chia sẻ.
Người giàu đóng nhiều thuế thu nhập – nhưng chưa chắc đã công bằng
Theo báo cáo từ OliverShaw (2023):
• 21,2% người nộp thuế (thu nhập cao nhất) đóng 68,5% thuế thu nhập.
• Nhóm thu nhập từ 180.000–300.000 NZD chỉ chiếm dưới 2%, nhưng đóng tới 9,3% tổng thuế thu nhập.
Tuy nhiên, người giàu lại có xu hướng tiết kiệm nhiều hơn hoặc đầu tư vào tài sản tài chính không bị đánh thuế GST, và có thể tránh thuế qua các hình thức thu nhập khác.
Giải pháp nào cho tương lai thuế vụ New Zealand?
Ông Eric Crampton, kinh tế trưởng của NZ Initiative, cho rằng:
“Chính phủ nên xem xét lại chi tiêu công trước khi tăng thuế. Nếu cần tăng thu ngân sách, nên cân nhắc tăng GST nhưng đồng thời điều chỉnh lại thuế thu nhập để không làm người thu nhập thấp bị thiệt.”
Cách tiếp cận này sẽ giúp thu được thuế từ chi tiêu khó theo dõi, như từ du khách hoặc lãi đầu tư.
Tổng kết: Có cần tăng thuế không? Câu trả lời nằm ở mức độ dịch vụ công
“Không có con số đúng hay sai khi nói về thuế. Nếu muốn dịch vụ công nhiều hơn, chúng ta phải đóng thuế nhiều hơn,” ông Eaqub khẳng định.
Câu hỏi đặt ra là: Người dân có thấy xứng đáng với những gì họ phải đóng thuế hay không?
Theo rnz.co.nz – Noo Thuyen