Khắp New Zealand có tới 55.000 km “đường giấy” (paper roads) – một khái niệm có thể còn xa lạ với nhiều người.
Con đường giấy chạy cạnh một trang trại gần Hurunui. (Ảnh tư liệu) Ảnh: Herenga a NukuDù không xuất hiện trên Google Maps và không được bảo trì như mạng lưới đường thông thường, các tuyến đường này vẫn mang đầy đủ quyền lưu thông công cộng, bất kỳ ai cũng có thể sử dụng.
Dot Dalziell, cố vấn hiện trường vùng của Herenga a Nuku Aotearoa (Ủy ban Tiếp cận Ngoài trời), chia sẻ trên chương trình Afternoons rằng dù những con đường này có thể trông rất khác, chúng vẫn tồn tại để phục vụ cộng đồng.
Dalziell nói bà không thích thuật ngữ “paper road”, mà ưu tiên gọi chúng là “đường hợp pháp chưa hình thành” (unformed legal road) vì mô tả chính xác hơn:
“Tên ‘đường giấy’ khiến người ta nghĩ đến thứ gì đó có thể viết ra, vò lại và ném đi — điều đó không đúng.”
Đường hợp pháp chưa hình thành là gì?
Dalziell giải thích rằng một unformed legal road vẫn được xem là một phần của mạng lưới đường hợp pháp, nhưng không được hội đồng địa phương bảo trì như đường thông thường.
Tuy nhiên, chúng vẫn có đầy đủ quyền lưu thông công cộng, giống như mọi con đường hợp pháp khác.
Nhiều tuyến đường trong số này có từ trước thời kỳ thuộc địa, vốn là lối mòn kết nối cộng đồng và địa điểm:
“Ví dụ, có một tuyến portage waka cổ xưa kéo dài từ Waiuku đến sông Waikato. Kaumātua từng kể rằng đó chính là ‘Quốc lộ 1’ thời xa xưa.”
Trong những năm 1800, các thị trấn và tuyến đường tương lai được phác thảo. Một số thị trấn không bao giờ được xây dựng, một số lối đi được hình thành và dần ít được sử dụng khi ô tô xuất hiện.
Điều quan trọng là: đây không phải đất tư nhân, mà là dải đất công cộng thuộc về tất cả mọi người.
Làm sao để tìm “đường giấy”?
Cách tốt nhất là sử dụng hệ thống bản đồ của Herenga a Nuku Aotearoa, có trên website của họ.
Herenga a Nuku Aotearoa cũng có ứng dụng Pocket Maps, cho phép người dùng tải bản đồ để điều hướng trong vùng hoang dã và tìm các đường hợp pháp chưa hình thành.
Những tuyến đường này được đánh dấu bằng đường màu tím trên bản đồ.
Dalziell cho biết nhiều “đường giấy” đã bị lãng quên theo thời gian:
“Vì không có ai chăm sóc nên công chúng dễ quên chúng tồn tại. Chỉ một thế hệ thôi là kiến thức địa phương có thể biến mất.”
Một nguồn tài nguyên quý giá cho công chúng
Dù không trông giống đường để lái xe, các tuyến đường này vẫn tồn tại và phục vụ mọi người.
“Chúng là một nguồn tài nguyên tuyệt vời — đã tồn tại rất lâu và tiếp tục giúp người dân đi lại.”
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran