Một báo cáo mới đây so sánh Auckland với 9 thành phố quốc tế tương đồng đã đưa ra một sự thật khó chịu: thành phố lớn nhất của New Zealand đang tụt lại phía sau, mắc kẹt trong sự phụ thuộc vào ô tô, nhà ở mật độ thấp và "hiệu suất kinh tế yếu".
Một báo cáo gần đây cho thấy Auckland đang bị cản trở bởi sự phụ thuộc vào ô tô, nhà ở mật độ thấp và "hiệu suất kinh tế yếu kém". Ảnh: 123RFBản phân tích mang tên State of the City của Deloitte không làm ai ngạc nhiên – đặc biệt là những người đã chứng kiến các chính phủ liên tiếp coi Auckland là một vấn đề để kiểm soát, thay vì một động cơ thúc đẩy tăng trưởng quốc gia.
Thành phố đông dân, nhưng thiếu đầu tư
Báo cáo cho thấy:
• Auckland xếp 82 trong số 84 thành phố toàn cầu về khả năng thân thiện với người đi bộ
• Hệ thống giao thông phụ thuộc vào ô tô, phát thải carbon cao và chậm chuyển đổi xanh hơn các thành phố cùng loại
Đây là hậu quả của hàng chục năm quy hoạch sai lầm, bắt đầu từ “đại cải cách hạ mật độ” những năm 1970 – khi khả năng phát triển nhà ở tại trung tâm Auckland bị cắt giảm một nửa.
Auckland – "thành phố đầu đàn" bị bỏ rơi
Theo định nghĩa của nhà địa lý học Mark Jefferson năm 1939, "thành phố đầu đàn" (primate city) là thành phố có quy mô ít nhất gấp đôi thành phố lớn thứ hai, và quan trọng gấp đôi trở lên.
Auckland hoàn toàn đáp ứng định nghĩa này:
• Dân số trên 1,7 triệu, gấp hơn 4 lần Christchurch và khu vực Wellington
• Chiếm 34% dân số New Zealand, dự kiến đạt 40% lực lượng lao động vào năm 2048
• Đóng góp 38% GDP quốc gia, với GDP bình quân đầu người cao hơn 15% so với mức trung bình toàn quốc
• Khu trung tâm (CBD) có năng suất lao động cao hơn 40% so với trung bình cả nước
Tuy nhiên, thay vì đầu tư mạnh mẽ, New Zealand lại bỏ bê "đầu tàu kinh tế" này.
Cơ sở hạ tầng: lỗi hệ thống
Tình trạng thiếu hụt hạ tầng ở Auckland diễn ra một cách có hệ thống:
• Dự án City Rail Link tăng chi phí từ 2–3 tỷ NZD lên 5,5 tỷ NZD, hoãn đến 2026
• Tuyến tàu điện nhẹ bị hủy sau nhiều năm chuẩn bị
• Dự án cầu cảng thứ hai bị “nghiên cứu không hồi kết”, chưa từng bắt đầu thi công
Ủy ban Hạ tầng – Te Waihanga – ước tính thiếu hụt hạ tầng toàn quốc là 210 tỷ NZD, trong đó Auckland gánh vác phần lớn, dù tạo ra doanh thu lớn nhất cho đất nước.
Theo OECD, các quốc gia thành công coi các khu đô thị lớn là động cơ tăng trưởng, chứ không phải gánh nặng.
“Vấn đề Wellington”: khi chính trị lấn át kinh tế
Chuyên gia chính sách Ian Shirley gọi đây là “vấn đề Wellington”: tình trạng quyền lực chính trị (ở Wellington) kiềm chế quyền lực kinh tế (ở Auckland).
Từ năm 1865, khi thủ đô chuyển từ Auckland về Wellington, một mô hình được thiết lập – nơi quyền kiểm soát bị tách rời khỏi động lực phát triển kinh tế.
Hệ quả:
• Auckland mất khoảng 415 triệu NZD mỗi năm từ thuế GST trên tiền thu phí địa phương (rates) – tiền này chuyển về Wellington thay vì đầu tư trở lại địa phương
• Các tài sản chính phủ ở Auckland trị giá 36,3 triệu NZD được miễn phí địa phương nhưng vẫn dùng hạ tầng của thành phố
• Khi Auckland lên tiếng với một "tiếng nói thống nhất", chính phủ trung ương lại áp luật để vô hiệu hóa quyết định của địa phương
Chương trình Giao thông Quốc gia mới nhất cắt giảm 564 triệu NZD ngân sách dành cho Auckland.
Thế giới làm khác
Trái ngược với cách tiếp cận của New Zealand:
• London có cơ quan Transport for London, thu phí tắc nghẽn, tạo ra 136 triệu bảng/năm để tái đầu tư
• Paris đầu tư hơn 35 tỷ euro cho dự án tàu điện Grand Paris Express
• Nhật Bản cam kết 13,2 nghìn tỷ yên cho hạ tầng vùng đô thị
• Úc có chương trình đầu tư hạ tầng trị giá 120 tỷ AUD, công nhận các thành phố lớn tạo ra hơn 50% GDP quốc gia
Auckland không cần thương hại – chỉ cần được đầu tư đúng mức
Nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra: tập trung dân cư quá mức có thể gây vấn đề, nhưng bỏ mặc thành phố đầu đàn sẽ làm giảm chất lượng sống và kéo lùi toàn nền kinh tế.
Giải pháp không phải là chia nhỏ sự phát triển, mà là đầu tư chiến lược để tận dụng hiệu ứng tập trung (agglomeration), đồng thời kiểm soát các chi phí đi kèm.
Auckland không phải là "vấn đề" cần quản lý – mà là tài sản chiến lược cần phát huy.
Từ Paris, Seoul đến Tokyo – tất cả đều là trung tâm tạo ra phần lớn GDP và được đầu tư tương xứng.
Câu hỏi đặt ra không phải là: “Auckland có quá lớn không?”
Mà là:
“New Zealand có đủ lớn để nuôi dưỡng thành phố đầu đàn của mình không?”
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran