Nhóm vận động Vape-Free Kids Aotearoa vừa kêu gọi Thủ tướng Christopher Luxon tước quyền quản lý danh mục thuốc lá và vaping của đảng New Zealand First (NZ First), sau khi loạt tài liệu do RNZ công bố cho thấy mối quan hệ đáng ngờ giữa đảng này và tập đoàn thuốc lá Philip Morris (PMI).
Ảnh: RNZTài liệu rò rỉ: Philip Morris từng vận động chính sách với NZ First
Các tài liệu liên quan đến vụ kiện hãng vape JUUL tại Mỹ tiết lộ rằng:
• Philip Morris đã từng gửi dự thảo luật cho NZ First nhằm vận động hành lang cho sản phẩm thuốc lá nung nóng (HTPs)
• Các nhân sự cấp cao của PMI cũng được cho là đã tiếp cận trực tiếp NZ First để thúc đẩy quy định có lợi cho sản phẩm IQOS – thiết bị HTP duy nhất có mặt tại thị trường New Zealand
Một cố vấn của JUUL còn tuyên bố lãnh đạo NZ First – ông Winston Peters – có mối quan hệ với PMI, và bất kỳ quy định nào ông ủng hộ đều có xu hướng “rất thân thiện với ngành công nghiệp và mang nặng lợi ích thương mại”.
Nhân sự chéo giữa NZ First và Philip Morris
Hai vị trí cấp cao tại PMI hiện do cựu quan chức của NZ First nắm giữ:
• David Broome – cựu chánh văn phòng NZ First (2014–2017), nay là Giám đốc quan hệ đối ngoại tại PMI
• Apirana Dawson – cựu Giám đốc vận hành và nghiên cứu của văn phòng Winston Peters, đồng thời từng dẫn dắt các chiến dịch tranh cử năm 2014 và 2017, hiện là Giám đốc đối ngoại tại PMI
Chính sách gây tranh cãi: NZ First giảm thuế thuốc lá nung nóng
Năm ngoái, nghị sĩ NZ First kiêm Thứ trưởng Y tế Casey Costello đã giảm một nửa thuế tiêu thụ đặc biệt áp lên HTPs – ước tính gây thất thu 200 triệu NZD, và lợi ích gần như chỉ dành cho Philip Morris.
Đáng nói, hành động này bất chấp khuyến nghị của Bộ Y tế, vốn cảnh báo rằng không có đủ bằng chứng khoa học chứng minh HTPs giúp bỏ thuốc hay an toàn hơn thuốc lá truyền thống.
Nghị sĩ Casey Costello của Đảng New Zealand First, với tư cách là Phó Bộ trưởng Y tế, đã ủy quyền phụ trách chính sách thuốc lá và thuốc lá điện tử. Ảnh: RNZ / Samuel RillstoneVape-Free Kids: "Sức khỏe cộng đồng không phải để bán"
Đồng sáng lập Charyl Robinson tuyên bố:
"Việc một đảng chính trị có ảnh hưởng trong chính phủ có mối liên hệ chặt chẽ với ngành công nghiệp thuốc lá là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe người dân. Thủ tướng cần nhanh chóng tước quyền kiểm soát lĩnh vực này khỏi tay NZ First."
Nhà đồng sáng lập Vape-Free Kids Charyl Robinson Ảnh: Được cung cấpPhản ứng từ chính phủ và đảng NZ First
• Thủ tướng Christopher Luxon bảo vệ Costello, gọi bà là “một bộ trưởng tuyệt vời” và “rất tự hào” về thành tích của bà
• Winston Peters từ chối trả lời các câu hỏi chi tiết từ RNZ nhưng viết trên mạng xã hội rằng ông “tự hào về chính sách kiểm soát thuốc lá” của NZ First từ năm 2020
• Ông tuyên bố: “Việc tiếp xúc với ngành thuốc lá là hợp pháp, và nhiều cơ quan chính phủ cũng từng gặp trực tiếp ‘big tobacco’ để tham khảo ý kiến lập pháp”
Những cáo buộc này nằm trong số nhiều tài liệu được công bố trên kho lưu trữ trực tuyến Truth Tobacco Industry Documents. Ảnh: RNZNew Zealand vi phạm Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC)?
New Zealand là quốc gia ký kết FCTC, theo đó các chính phủ phải bảo vệ chính sách y tế khỏi các lợi ích thương mại của ngành thuốc lá.
“Có một mâu thuẫn không thể hòa giải giữa lợi ích của ngành thuốc lá và chính sách y tế công cộng,” – trích FCTC
Bộ Y tế New Zealand cho biết họ đã công khai tất cả các cuộc gặp với ngành thuốc lá từ năm 2011, nhưng các tài liệu mới rò rỉ đặt ra nghi vấn về mức độ minh bạch thực sự.
Chuyên gia và phe đối lập lên tiếng: Luật vận động hành lang quá lỏng lẻo
Tiến sĩ Melissa-Jade Gregan, chuyên gia tại Đại học Auckland, cho rằng:
“Hệ thống chính trị New Zealand cho phép ngành công nghiệp gây hại sức khỏe tiếp cận dễ dàng và âm thầm với giới hoạch định chính sách. Điều này phản ánh sự thiếu minh bạch sâu sắc chứ không phải là một âm mưu bất ngờ.”
Phát ngôn viên y tế của Đảng Lao động – Ayesha Verrall thì lên tiếng ủng hộ dự luật hạn chế ngành thuốc lá tác động đến chính phủ, do bà đề xuất. Dự luật nếu được rút từ thùng phiếu Quốc hội sẽ:
• Cấm chính phủ ủng hộ lợi ích của ngành thuốc lá
• Áp dụng thời gian cách ly 6 tháng trước khi công chức từng làm về chính sách thuốc lá có thể làm cho ngành này
“Chúng ta cần loại bỏ những chiêu trò mập mờ và bảo vệ người dân khỏi chiến lược vận động hành lang tinh vi của big tobacco – họ không có chỗ đứng trong chính sách y tế.”
Theo rnz.co.nz – Khoa Tran