Khi Giám đốc điều hành Nvidia, Jensen Huang, tiết lộ vào cuối tuần rằng công ty đang hợp tác với chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump để phát triển một dòng chip máy tính mới dành riêng cho thị trường Trung Quốc, đây được xem là diễn biến mới nhất trong cuộc tranh luận kéo dài nhiều năm về cách Mỹ nên cạnh tranh với tham vọng công nghệ của Trung Quốc.
Biển báo tòa nhà Nvidia được hiển thị ở Santa Clara (Nguồn: Associated Press)Trong suốt quá trình này, lý do được Washington đưa ra có thể khác nhau — từ an ninh quốc gia, nhân quyền cho đến cạnh tranh kinh tế — nhưng công cụ chính vẫn không thay đổi: kiểm soát xuất khẩu (export controls).
Nvidia kỳ vọng có thể thu về tới 50 tỷ USD (tương đương 86 tỷ đô) từ doanh số chip AI tại Trung Quốc. Tuy nhiên, kế hoạch này đã nhiều lần bị trì hoãn do các hạn chế xuất khẩu được áp đặt dưới thời Tổng thống Joe Biden và sau đó tiếp tục được củng cố dưới thời ông Trump, trước khi hai bên tiến tới một thỏa thuận “có đi có lại”.
Nguồn gốc các biện pháp kiểm soát chip
Trung Quốc có các nhà máy sản xuất chip riêng, nhưng trong lịch sử chỉ cung cấp các bộ xử lý tầm thấp cho xe hơi và thiết bị gia dụng. Từ năm 2014, Bắc Kinh khởi động “Big Fund”, rót hàng chục tỷ USD vào hàng trăm công ty bán dẫn nhằm đuổi kịp công nghệ phương Tây.
Cùng thời điểm, chính quyền Trump bắt đầu cắt đứt nguồn cung công nghệ sản xuất chip tiên tiến cho Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực điện toán đám mây, AI và siêu máy tính. Một trong những bước đi khiến Trung Quốc phẫn nộ là lệnh cấm mua máy in khắc tia cực tím EUV của công ty Hà Lan ASML, công nghệ duy nhất cho phép chế tạo chip thế hệ mới với mật độ bóng bán dẫn cao hơn.
Tập đoàn viễn thông Huawei nhanh chóng trở thành biểu tượng của căng thẳng, khi Mỹ cáo buộc các sản phẩm của hãng có nguy cơ phục vụ hoạt động gián điệp. “Chúng tôi không muốn thiết bị của họ ở Mỹ vì họ theo dõi chúng tôi,” ông Trump tuyên bố năm 2020, khi siết chặt thêm các biện pháp nhằm ngăn Huawei tiếp cận công nghệ chip, đồng thời đe dọa cấm TikTok.
Chính quyền Biden nâng cấp biện pháp hạn chế
Khi nhậm chức năm 2021, ông Joe Biden duy trì các lệnh hạn chế và thậm chí mở rộng quy mô kiểm soát xuất khẩu: cấm Trung Quốc tiếp cận những loại chip tiên tiến nhất cùng dây chuyền sản xuất hiện đại.
Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến doanh số tại Trung Quốc của Nvidia, vốn là nhà thiết kế chip AI hàng đầu.
Sau lệnh cấm năm 2022 đối với chip H100, Nvidia tung ra một dòng chip mới dưới chuẩn bị hạn chế để lách quy định. Nhưng ngay sau đó, Washington tiếp tục siết chặt, buộc Nvidia phải phát triển mẫu chip khác — H20 — nhằm duy trì thị phần tại Trung Quốc.
Trump siết – rồi nới – chip H20
Tháng 4, chính quyền Trump đình chỉ việc bán H20 và các dòng chip tiên tiến khác cho Trung Quốc với lý do an ninh quốc gia. Nhưng đến tháng 7, Washington lại cho phép Nvidia và AMD tiếp tục xuất khẩu chip AI sang Trung Quốc.
Tuy nhiên, trong giai đoạn tháng 2 - 4, Nvidia đã chịu khoản lỗ 4,5 tỷ USD (7,7 tỷ đô), và dự báo thiệt hại có thể tăng thêm 8 tỷ USD (13 tỷ đô) trong giai đoạn tháng 5 - 7 do các hạn chế xuất khẩu.
Điều này thúc đẩy Jensen Huang vận động chính phủ Mỹ rằng việc siết quá mức sẽ lợi bất cập hại.
“Câu hỏi không phải là Trung Quốc có AI hay không, mà là AI của một trong những thị trường lớn nhất thế giới sẽ chạy trên nền tảng Mỹ hay không. Ngăn chặn chip Mỹ chỉ khiến các nhà sản xuất Trung Quốc mạnh hơn ở nước ngoài, trong khi làm suy yếu vị thế của Mỹ,” Huang nói trong một cuộc họp với giới phân tích cuối tháng 5.
Thỏa thuận chia sẻ doanh thu với chính phủ Mỹ
Đến tháng 8, Nvidia và AMD đồng ý chia sẻ 15% doanh thu từ bán chip cho Trung Quốc với chính phủ Mỹ như một phần của thỏa thuận để đảm bảo giấy phép xuất khẩu bán dẫn.
Theo 1news.co.nz – Khoa Tran